33547 skanuj0001 (219)

własne ciało. Ta tendencja do stosowania egocentrycznej ramy odniesienia w nieznanym otoczeniu pozostaje prawdopodobnie do końca życia (Mandler, 1983 I Dziecko w wieku przedszkolnym poznaje przestrzeń w działaniu. Dobrą szkołą^Di ćwiczenia tego typu orientacji w świecie są zabawy ruchowe i konstrukcyjne. Dziel potrafią również przywoływać w wyobraźni przestrzenie znane i tworzyć no« Nawet młodsze dzieci przedszkolne potrafią rozpoznawać przestrzenie na obrał kach. Badania (Kielar-Turska, 1989) wykazały, że dzieci 4-letnie dobrze rozumn komunikaty zawierające określenia relacji przestrzennych i same potrafią taka komunikaty nadawać. Dobrze opanowane są określenia przysłówkowo-skalą! („wysoko”, „daleko”), proste określenia dotyczące płaszczyzny pionowej („gói* „dół”), różne odmiany ogólnego określenia „obok”. Trudność sprawiają dzieci* określenia związane z płaszczyzną poziomą („przód”, „tył”) oraz określę* złożone, zwłaszcza służące oznaczaniu trójwymiarowego charakteru przestrzel („wewnątrz”). Dobre rozumienie komunikatów dotyczących relacji przestrzenny nie idzie jednak w parze z samodzielnym, sprawnym posługiwaniem się przez dzid ci w wieku przedszkolnym określeniami przestrzeni.

3.2.2. Zmiany rozwojowe pamięci

Zdolności pamięciowe dzieci znacznie się zmieniają w średnim dzieciństwa Zmiany dotyczą: (1) wzrostu pojemności pamięci, (2) powiększania się wiec* o przedmiotach, które próbuje się zapamiętać, (3) pojawienia się skutecznych sini tegii zapamiętywania, (4) pojawienia się zdolności do myślenia o własnych proca sach pamięciowych (Flavell, Miller, Miller, 1993).

Pojemność pamięci

W miarę dojrzewania dzieci potrafią utrzymać w umyśle coraz większą liczbę litea cyfr czy słów. Zakres pamięci (memory spań) rośnie nieprzerwanie od wczesnego dzid ciństwa do adolescencji (Case, 1995). Większość dzieci w 4.-5. r.ż. może odtworzą szereg złożony z 4. cyfr, a większość dzieci w 6. r.ż. jest zdolna do odtworzenia szerea złożonego z 6. cyfr (Siegler, 1996). R. Case (1995) uważa, że zmiana pojemności dzid cięcej pamięci wiąże się z szybszym zachodzeniem operacji umysłowych, natomiast inni upatrują przyczyny tego zjawiska w dojrzewaniu mózgu. Wiele badań (Chen, Stevenson, 1988; Kail, 1991) potwierdza pierwszą tezę wskazując, iż czas wydobywania informal z pamięci zmniejsza się od wczesnego dzieciństwa do dorosłości. Wzrost szybko! przebiegu procesów umysłowych u starszych dzieci sprawia, że mogą one wykona w tym samym czasie więcej operacji poznawczych niż dzieci młodsze, a zatem ich efełj tywność intelektualna jest większa. Podane do zapamiętania informacje są lepiej zapa miętywane, jeśli mogą zostać powiązane z już posiadanymi.

Strategie pamięciowe

Używanie elementarnych strategii pamięciowych można obserwować nawa u dzieci przed 2. r.ż., a częstość ich stosowania wzrasta wyraźnie między 4. a 7. r.ż (Flavell, Miller, Miller, 1993). Dotychczasowe badania dotyczą przede wszystkia

90