40370 Siuta Elementy prawa dla ekonomistów prawo konstytucyjne (10)

Jak widać z powyższego wyliczenia, Rzecznik Praw Obywatelskich nie dysponuje władzą podejmowania decyzji w sprawie naruszenia praw obywatelskich. Jegc istotna rola polega na zwracaniu uwagi, także publicznym, na przypadki naruszeni i praw i wolności obywateli oraz wszczynaniu przewidzianych przez prawo trybów postępowania, zmierzających do ich usunięcia.

W związku z kształtującym się na tle prowadzonych spraw obrazem rzeczywistości, Rzecznik Praw Obywatelskich może podejmować również istotne ini jatywy ogólne, zmierzające do polepszenia stanu w zakresie respektowana praw i wolności obywateli. Może on na przykład występować do właściwych organów (Prezydenta, rządu, ministrów i in.) z wnioskiem

0    podjęcie odpowiedniej inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę aktów prawnych rangi niższej niż ustawa. Rzecznikowi służy także prawo zwrócenia się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o uznanie określonego aictu normatywnego lub przepisu za sprzeczny z konstytucją. Może też formułować i przedstawiać odpowiednim organom inne ogólne opinie

1    wnioski dotyczące ich działalności, a związane ze sferą praw i wolności obywatelskich.

§ 5. SENAT

Senat jest drugą obok Sejmu izbą parlamentu. W skład Senatu wchodzi 100

senatorów.

Senat odgrywa znaczącą rolę w procesie legislacyjnym, tzn. procesie stanowienia prawa, aczkolwiek nie ma w nim głosu decydującego. Uprawnienia Senatu w tej dziedzinie zapewniają mu wpływ na treść uchwalanych ustaw, a nawet mogą pozwolić na zablokowanie uchwalonej przez Sejm ustawy. Zakres możliwości Senatu w tej dziedzinie związany jest z układem sił politycznych w Sejmie.

Przewidziany w konstytucji tryb uchwalania ustaw przewiduje, że uchwalona przez Sejm ustawa jest przekazywana Senatowi do rozpatrzenia. Senat w ciągu miesiąca może zgłosić Sejmowi propozycję dokonania w ustawie określonych zmian lub jej odrzucenia, inaczej mówiąc, może wyrazić sprzeciw - częściowy lub generalny - wobec ustawy sejmowej. Sprzeciw Senatu powoduje, że ustawa musi być w Sejmie ponownie poddana pod głosowanie i aby obalić sprzeciw musi uzyskać już nie zwykłą większość, ale bezwzględną większość głosów.

Senat wyraża swoje stanowisko w formie uchwały. Tryb pracy Senatu nad przedstawionymi mu ustawami i projektami innych aktów jest zbliżony do trybu pracy Sejmu. Główne zadanie przypada tu komisjom senackim, które przedstawiają następnie swoje stanowisko na plenarnym posiedzeniu Senatu.

Senat obraduje na posiedzeniach. Pracami Senatu kieruje marszałek Senatu,

• t    *

a w jego zastępstwie wicemarszałkowie.

Senatorowie pochodzą z powszechnych, bezpośrednich wyborów, odbywających się łącznie z wyborami do Sejmu. Podobnie jak posłowie mogą tworzyć kluby parlamentarne. Kadencja Senatu kończy się równocześnie z kadencją Sejmu. ;    t    •

§ 6. PREZYDENT

Prezydent jest głową państwa i - według słów konstytucji - najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Określając najogólniej jego kompetencje konstytucja stanowi, że Prezydent czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

Prezydent jest wybierany na 5 lat w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Do wyboru konieczne jest uzyskanie bezwzględnej większości ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów biorących udział w wyborach nie uzyska bezwzględnej większości głosów, przeprowadza się drugie głosowanie. Biorą w nim udział już tylko dwaj kandydaci, którzy otrzymali kolejną największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. Do wyboru wystarcza zwykła większość głosów. Kandydat na urząd Prezydenta musi mieć ukończone 35 lat i korzystać z pełni praw wyborczych. Kandydować ponownie może tylko raz.

Prezydent jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych. W tej roli ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, zawiadamiając o tym obie izby parlamentu, mianuje i odwołuje przedstawicieli dyplomatycznych Polski w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych, przyjmuje listy uwierzytelniające przedstawicieli obcych państw i organizacji międzynarodowych. W tej sferze swojej działalności Prezydent współdziała z premierem.

W stosunkach wewnętrznych Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, którą to funkcję w czasie pokoju sprawuje za pośrednictwem ministra obrony narodowej. Mianuje szefa sztabu generalnego i dowódców rodzajów sił zbrojnych, na czas wojny na wniosek premiera mianuje naczelnego dowódcę sił zbrojnych, w razie zewnętrznego zagrożenia państwa zarządza mobilizację i użycie sił zbrojnych.

Poza wymienionymi wyżej, Prezydent ma cały szereg dalszych kompetencji,

wśród których można wymienić stosowanie prawa łaski, nadawanie obywatelstwa

• #

polskiego, zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu, skracanie kadencji Sejmu i Senatu w przypadkach określonych w konstytucji, zarządzanie referendum, inicjatywę ustawodawczą, podpisywanie lub odmawianie podpisania ustaw, desygnowanie i powoływanie premiera, przyjmowanie dymisji rządu, powoływanie

71