41381 strona (221)

Pi/et iwlwilowe leczenie chirurgiczne stosuje się zwykle po wyczerpaniu możliwości fizykoterapii i farmakoterapii. W wyjątkowych przypadkach stosuje sic wszczepianie elektrod do głębiej położonych tkanek z wyprowadzonym na skórę łą< żem do elekti osty mutacji przeciwbólowej. Elektroterapię jako środek przeciw bólowy na okolice ran pooperacyjnych lub pourazowych można zastosował już od drugiego dnia po operacji (urazie).

Nasilone bóle przewlekle / dużymi knnifKinenlami psychogennymi wymagają stosowania psychoterapii oraz zwykle podawania środków antydepresyjnych. Flektioteiapia i inne metody fizykoterapii są w tych przypadkach doskonałymi meto darni uzupełniającymi, przyspieszają ustąpienie bólu i poprawiają nastrój. Bóle psychogenne nic rozpoznane i bez leczenia środkami antydepresyjnymi mogą stać się frowa/nym problemem, zwłaszcza bóle u osób o charakterze histerycznym, pacjent może zgłaszać ich nasilenie w czasie leczenia i winić za to terapeutę.

Żaden ze stanów patologicznych nie jest tak podatny na placebo jak ból. Flektroterapia ma duże możliwości wywoływania efektu placebo. W poszczególnych przypadkach bardzo trudno ocenić, w jakim stopniu w usuwaniu bólu bieize udział efekt placebo, a w jakim biotizyczny skutek elektroterapii.

4.12. Krążenie krwi w tkankach obwodowych

W rozdziale zostanie omówione krótko sterowanie krążeniem obwodowym i wymiana substancji pomiędzy krwią a tkankami.

Sterowanie krążeniem ma budowę hierarchii zną, odbywa się zatem na kilku poziomach. za pomocą mechanizmów nerwowych i humoralnych. Potrzeby odżywcze, termiczne, emoi jonalne są głównymi sygnałami do zmian przepływu krwi, poza nimi decyzje sterownicze muszą uwzględnić aktualną objętość krwi, wydolność sen a i naczyń oraz hierarchię potrzeb. Znając te mechanizmy, można w niewielkim stopniu wpływać na poprawienie ich zaburzeń, a w niektórych stanach patologicznych uzupełnić niedobory sterowania nimi.

Można wyróżnić trzy najwaznieisze poziomy sterowania krążeniem. Na najwyższym poziomie odbywa się ono w ośrodkach nerwowych i hormonalnych mózgowia, które są niedostępne dla fizykoterapii. Sterowanie segmenlarne odbywa się w ośrodkach sympatycznych i parasympatycznych przyrdzeniowych i w rdzeniu kręgowym. U < /łowieka zdrowego przewagę mają skurczowe wpływy wspólczulnc, które przez zwolnienie lub nasilenie skurczu kontrolują juzepływ krwi osobno w każdym nai/ą-dzic i tkance. Najniższy poziom to sterowanie miejscowe, które odbywa się przez-

-    zmiany wrażliwości błon mięśniowych tętn i czek, która zależy od kilku czynników m.ln. od aktualnego ciśnienia tętniczego,

-zmiany impulsacji z ośrodków wegetatywnych najniższego szczebla, która najczęściej polega na zmianie wpływów współczulnych,

-    krótkie odruchy aksonowe,

-    uwalnianie substancji wazodilatacyjnych {bradykinina, histamina, adenozyna, cholina, kwas mlekowy, substancja P, prostaglandyny),

-    uwalnianie substancji naczynioskurczowych (noradrenalina, serotonma prostaglandyny grupy F i Iromboksan).

221