53851 Scan10243

Wina umyślna występuje gdy sprawca chce swoim bezprawnym zachowaniem się wyrządzić drugiemu skodę lub przynajmniej świadomie godzi się na wyrządzenie szkody

Wina nieumyślna (niedbalstwo) wiąże się z niezachowaniem przez sprawcę należytej staranności, czego skutkiem jest wyrządzenie szkody.

Sprawca szkody może uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę deliktową wyrządzoną czynem własnym poprzez wykazanie braku bądź to elementu obiektywnego bądź też elementu subiektywnego winy.

Element subiektywny winy jest wyłączony w wypadkach:

♦    obrony koniecznej (art. 423 KC) polegającej na odparciu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby; w takiej sytuacji wyrządzający szkodę napastnikowi nie ponosi odpowiedzialności

4 stanu wyższej konieczności (art. 424 KC), który polega na istnieniu bezpośredniego zagrożenia dla dobra własnego lub cudzego nie wskutek zamachu człowieka, lecz na skutek innych zdarzeń, gdy przeciwdziałanie tym zdarzeniom wymaga koniecznego wyrzeczenia szkody. Działający w stanie wyższej konieczności nie ponosi odpowiedzialności, o ile niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze niż dobro poświecone

♦    dozwolonej samopomocy, która jest przewidziana przez przepisy prawa w zupełnie wyjątkowych wypadkach

4 zgody poszkodowanego w takim zakresie, w jakim podmiot może dysponować przysługującymi mu dobrami lub zezwalać na działania ingerujące w sferę tych dóbr, np. zgoda na zabiegi lekarskie, zgoda na udział w zawodach sportowych.

Element subiektywny winy wyłącza niepoczytalność sprawcy w chwili wyrządzenia szkody. Do osób niepoczytalnych należy zaliczyć:

♦    osoby niedorozwinięte umysłowo lub chore psychicznie

4 osoby, które w chwili czynu uległy zakłóceniu czynności psychicznej (nie dotyczy osób które były pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających)

♦    osoby niepełnoletnie

4 osoby, które z powodu stanu cielesnego, np. kalectwa lub wieku (niedołężność starcza) nie mogą kierować swoim postępowaniem, na tyle by innym nie wyrządzać szkód

Odpowiedzialność na zasadzie winy występuje w przypadkach:

>    odpowiedzialność za zderzenie się mechanicznych środków komunikacji (art. 436 §2 KC) -odpowiedzialność za zderzenie się pojazdów oraz odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom przewożonym z grzeczności; jest to odpowiedzialność na zasadzie winy

>    odpowiedzialność za niepoczytalnych (art. 427 KC) - odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez osobę niepoczytalną ponosi ten, kto zobowiązany jest do nadzoru ustawowego (np. rodzice), umownego lub faktycznego o charakterze stałym nad taką osobą; nadzorujący ponosi winę w nadzorze

>    odpowiedzialność za czyny osób, którymi się posłużono (art. 429 KC) - kto powierza wykonanie czynności drugiemu, odpowiada za szkodę wyrządzoną przez osobę, którą się posłużono, o ile nastąpiło uchybienie co do wyboru właściwej osoby, a szkoda nastąpiła przy wykonywaniu (a nie przy okazji wykonywania) powierzonej czynności; jest to odpowiedzialność na zasadzie winy w wyborze

>    odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez zwierze (art. 431 §1 KC) - odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta ponosi ten, kto zwierzę chowa lub się nim posługuje. Odpowiedzialność ta jest oparta na zasadzie winy w nadzorze

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, występuje w przypadkach: