66158 ZT092 (2)

182 CZEŚĆ 2. ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM TURYSTYCZNYM

W biznesie coraz więcej uwagi poświęca się wycenie opcji realnych oraz jej wykorzystaniu przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.

Na przykład gdy easyJet ogłosił, że przez najbliższe siedem lat zamierza zwiększać liczbę obsłużonych pasażerów o 25% rocznie, ujawnił jednocześnie, że w związku z tym planuje zakupić 120 nowych airbusów i negocjuje warunki opcji na zakup kolejnych 120 (Big Plcme Order Helps..., 2002). Z punktu widzenia firmy opcja taka ma tę zaletę, że jeśli warunki rynkowe okażą się sprzyjające, umożliwia zwiększenie floty względnie tanim kosztem. Tym samym całe przedsięwzięcie zyskuje na atrakcyjności ekonomicznej. Jeśli jednak sytucja rozwinie się nie po myśli przedsiębiorstwa, może ono zrezygnować z zakupu dodatkowych maszyn. Taka opcja zapewnia więc ochronę przed ryzykiem wynikającym ze zmienności otoczenia i z tego względu ma bardzo konkretną wartość. Pozwala w pełni wykorzystać sposobności pojawiające się przy dobrej koniunkturze, nie niosąc ze sobą żadnych negatywnych konsekwencji, jeśli koniunktura okaże się zbyt słaba. Przyrównując działalność linii lotniczych do hazardu, można powiedzieć, że opcja zapewnia easyJet możliwość wygranej, ograniczając jednocześnie ryzyko i dotkliwość przegranej. Jak zauważają Brealey i Myers (20()3, s. 631), omawiając kwestię nabywania samolotów przez linie lotnicze: „W tej branży odstęp czasu między zamówieniem a dostawą wynosi nawet kilka lat. Po tak długim okresie może się okazać, że firma, która zamawiała samoloty, wcale ich nie potrzebuje. Nic zatem dziwnego, że linie lotnicze próbują uzyskiwać opcje na zakup nowych maszyn”.

Można postawić tezę, że im bardziej zmienne jest otoczenie, w którym funkcjonuje przedsiębiorstwo, tym opcja ma większą wartość. Dzieje się tak dlatego, że w warunkach dużej niepewności większy jest rozrzut możliwych rezultatów końcowych. Dla przedsiębiorstwa oznacza to z jednej strony większe potencjalne korzyści, ale z drugiej - ryzyko wyższych strat, co bardzo komplikuje prowadzenie działalności. Jednak, jak już wspomnieliśmy, opcja zapewnia ochronę przed skutkami niekorzystnych zmian w otoczeniu, a jednocześnie pozwala w pełni wykorzystać możliwości otwierające się przed firmą, gdy los jej sprzyja. W rezultacie można powiedzieć, że jeśli przedsiębiorstwo dysponuje różnymi opcjami realnymi, to bardziej mu się opłaca funkcjonowanie w otoczeniu cechującym się wysokim ryzykiem i niepewnością.

Oprócz rozszerzenia przedsięwzięcia istnieją także inne opcje, w tym możliwość jego zawieszenia do momentu aż sytuacja stanie się bardziej sprzyjająca albo całkowitego zaniechania, jeśli uzyskane rezultaty są dalekie od oczekiwań. Przedsiębiorstwa branży turystycznej - ze względu na to, że działają w warunkach szczególnie dużej niepewności - powinny poświęcać wiele uwagi wyszukiwaniu dostępnych opcji realnych. Następnie powinny uwzględniać ich wartość w ocenie rozważanych projektów inwestycyjnych, tak aby uniknąć niedoszacowania przewidywanych rezultatów. Jak zauważają Dixit i Pindyck (1995, s. 115):

„Otoczenie ekonomiczne, w którym funkcjonuje większość przedsiębiorstw, jest znacznie bardziej zmienne i nieprzewidywalne niż 20 lat temu. (...) Wobec takiej niepewności menedżerowie muszą stosować bardziej wyrafinowane metody oceny i uwzględniania ryzyka w procesach decyzyjnych. Szczególnie ważne jest, aby potrafili lepiej rozpoznawać istniejące opcje postępowania i możliwości dodania nowych. Opcje zapewniają elastyczność, a w warunkach niepewności umiejętność docenienia i wykorzystania elastyczności ma kluczowe znaczenie”.

Decyzje inwestycyjne w szerszym ujęciu

W poprzednich podrozdziałach koncentrowaliśmy się na przewidywaniu finansowych rezultatów przedsięwzięć inwestycyjnych. W praktyce jednak mogą występować także inne czynniki warte uwzględnienia przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Na przykład propozycja zakupu sprzętu komputerowego w celu zautomatyzowania czynności administracyjnych może wywołać niezadowolenie personelu ze względu na ewentualną redukcję zatrudnienia. W skrajnych przypadkach może nawet dojść do ogólnobranżowych protestów, jeśli propozycja zostanie zatwierdzona. Ponieważ są to niepożądane skutki inwestycji, w zasadzie należałoby je uwzględnić w kosztach przedsięwzięcia. Niestety w praktyce ich przeliczenie na konkretne straty finansowe okazuje się dosyć trudne. W konsekwencji przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych oprócz kalkulacji finansowych trzeba także rozważyć kwestie nieprzekładalne na język finansów. Analiza efektywności inwestycji powinna mieć jedynie charakter pomocniczy - w żadnym wypadku nie może zastępować wszechstronnego osądu kierownictwa.

Źródła finansowania przedsiębiorstw

W celu pomyślnego wdrożenia przyjętego programu inwestycyjnego przedsiębiorstwo musi w odpowiednim momencie pozyskać niezbędne środki finansowe. Kapitał przedsiębiorstwa - o czym nie wolno zapominać - może przyjmować, podobnie jak inne zasoby, różne formy o odmiennych właściwościach. Na przykład kapitał potrzebny na realizację długofalowych inwestycji strategicznych powinien pochodzić ze źródeł długoterminowych. Spośród nich do najważniejszych należy kapitał własny dostarczany przez właścicieli przedsiębiorstwa oraz pożyczki długoterminowe udzielane przez podmioty zewnętrzne gotowe zainwestować w przyszłość firmy. Taki dług można zaciągnąć w bankach i innych instytucjach finansowych albo u inwestorów kupujących walory znajdujące się w obrocie na rynkach kapitałowych, w tym giełdach papierów wartościowych.

Koszt poszczególnych źródeł finansowania zależy od stopy zwrotu wymaganej przez kapitałodawców. Wymagana stopa zwrotu jest z kolei pochodną ryzyka, jakie