69256 str34 (17)

lonym układem. Do tego celu posługiwano się wałkiem obszytym suknem; wewnętrzna jego średnica odpowiadała obwodowi głowy i wszywano do niego kaptur, którego długi koniec zwisał na ramię (236 a. b). Największe rozpowszechnienie takich kapturów przypada na lata 1425—

1450. Od 1445 r. wałki przy kapturach były bardzo duże: ciężar ich był nieznośny przy noszeniu, tak że wypychanie wałków zastąpiono konstrukcją z trzciny pokrywanej tkaniną. Często zamiast gładkiego wałka skręcano z tkaniny gruby brzeg, by przypominał zawój, a dużą ilość tkaniny spuszczano na kark lub ustawiano pionowo w niespokojnych fałdach (237). Na dwóch portretach męskich van Eycka

7 1433 r. (National Gallery) i z 1434 r. w portrecie Arnol-liniego (w Berlinie) kaptury przybrały formę fantastycznych turbanów, ułożone i sczepione ściegami zapewne na podszewce — w stałym układzie.

W zdobieniu kapturów wycinanką z sukna uzyskiwana doskonałe efekty przy cienkich tkaninach, w których miała ona często skomplikowany rysunek delikatnych listków (238 a, b). Podobną wycinanką zdobiono również ubiory męskie i kobiece, np. rękawy sukni żony Arnolfinicgo, Jeanne de Chenany, w obrazie przedstawiającym oboje małżonków, malowanym przez van Eycka.

236. Zawiązanie węzła na końcu ogona kaptura służącego jako schowek na pieniądze; kapcur czarny, luźna robę różowa z rękawem workowym zaokrąglonym, na drugim planie krótka Uwubarwna robę, czapka z żółtym wierzchem obszyta futrem, około 1410 r.

235 b

234    h. Układ kaptura w kształcie grzebienia koguciego

235    a, b. Wszycie kapuuu do wałka z pozostawieniem długiego końca-•Cornette

23S a. Zdobienie kołnierza kaptura i długiego ogona wyci-nauką, około 1430 r.; b- schemat wycinanki drobnej, przyszywanej środkiem jednym szwem, 1434 r.

237. Duży kaptur ułożony swobodnie w formie zawoju

a

b

Moda przesadnie wydłużonego obuwia męskiego i kobiecego znana z 2. poł. XIV w. utrzymywała się jeszcze na początku XV w. Również w podszytych skórzaną podeszwą chausse.i se-mcities obowiązywało nadmierne wydłużenie przodów. Około 14) 5 r. nastąpił zwrot mody. przynoszący właściwie proporcje lekko tylko zaostrzonego obuwia, z “podeszwą skrojoną osobno dla lewej i prawej stopy. Okres ten przeciągnął się do lat 1440—1445, po czym nastąpił nawrót do obuwia wydłużonego.

Formy obuwia męskiego nie ograniczały się do zwykłego płytkiego obuwia (239 a) i chausses semellees; miniatury rękopisów podają przykłady obuwia skórzanego z cholewką dochodzącą nieco wyżej kostek (239 b, c). Podeszwy obuwia z XV w. miały pod piętą dołożone czasem dwie warstwy skóry d!a podtrzymania paska od ostróg, który podchodził pod stopę; poucza o tym fragment obusyia z roku około 1445 w Musee Cluny (239 c). Obuwie z cholewką mogło być sznurowane lub zapinane z boku na zewnątrz (240 a-d); czasem poszerzano je w cholewce mieszkiem, spinano sprzączką lub pozostawiano mieszki luźne (240 c). Na wierzchy obuwia w XV wieku używano skóry baraniej, cielęcej i krowiej; innych skór używano na podszewkę lub usztywnianie napiętków.

Do jazdy konnej służyły miękkie wysokie cholewy', houseaux, nakładane na wełniane spodnie, ale bez obuwia; houseaux zastępowały późniejsze wysokie buty. Obuwie to robiono ze skóry krowiej, cielęcej, baraniej i koźlej, wyprawianej specjalnie jako kurdyban. Starsza forma obuwia do jazdy konnej w XV w. była skrojona jednolicie; nadmiar szerokości zakładano z boku na sprzączki lub sznurowano (241 a-c). Późniejsze fasony butów wysokich z 2. poi. XV w. mają stopę doszywaną do cholewy. Oprócz dopasowanych noszono również buty z niższymi, luźnymi cholewami, które miękko opadały wokoło łydki (242).

191