73645 Picture4 (2)

92

itd.). Do krzemianów łupliwycli należą mika i talk. Duże znaczenie praktyczne mają zeolity, stosowane do zmiękczania wody (wymienniki jonowe Na', H na jony powodujące twardość wody), do rozdzielania węglowodorów łańcuchowych prostych od rozgałęzionych. W skład zcolitów w-chodzą takie krzemiany, jak np. Na(AlSi₂O_ń) H₂0 lub Na₂(AI₂Si30,o) 2 H₂0.

Krzemiany stanowią podstawowy składnik szkieł krzemianowych, mających strukturę bezpostaciową ulegającą bardzo powolnej krystalizacji. Surowcami do ich otrzymywania są Si0₂ (piasek), B₂0₃, P₄O₁₀ oraz tlenki litowców, wapniow-ców, PbO, Fe₂0₃ i inne. Szkła barwne otrzymuje się przez dodatek tlenków kobaltu (fioletowo-nicbieskie) lub żelaza (zielone), związków złota (czerwień) itd. Zwykłe szkło, np. okienne, zawiera krzemiany sodowo-wapniowe, szkło crown, krzemiany potasowo-wapniowe, a np. flint - krzemiany potasowo-ołowiow'e.

Krzemiany są głównym składnikiem glin, stanowiących materiał do wyrobu cegieł, garnków, fajansów, porcelany.

Karborund SiC (węglik krzemu) znajduje zastosowanie do produkcji tranzystorów, pracujących sprawnie nawet w temperaturze 350°C (germanowa do 95°C, krzemowe do 200°C). SiC używany jest także jako materiał szlifierski, ze względu na dużą twardość, oraz jako nóż szklarski.

German

German jest pierwiastkiem mało rozpowszechnionym w przyrodzie. Znajduje zastosowanie jako półprzewodnik. Do produkcji tranzystorów stosuje się tzw. german superczysty, o stopniu czystości 1:10¹⁰ (na 10 miliardów atomów' Ge może przypadać najwyżej I atom obcy). Roztw-arza się w kwasach utleniających.

Cyna

Cyna szara a zwykle w stanie sproszkowanym jest półprzewodnikiem i jest trwała poniżej 286 K (13°C). Cyna biała (3 jest ciągliw'a i kowalna. trwała powyżej 286 K. Otrzymuje się z niej cynfolię, służy też do wyrobu naczyń oraz do pokrywania powierzchni innych metali celem zabezpieczenia przed korozją (np. puszki konserwowe). Stosowana jest jako składnik stopów służących do wyrobu łożysk i czcionek drukarskich. Wodorotlenek cyny (II) Sn(OH)₂ ma właściwości amfoteryczne:

Sn(OH)₂ + 2 HC1 = SnCI₂ + 2 11₂0    chlorek cyny (II),

Sn(OH)₂ + NaOII = NafSn(OI I)₃J hydroksycynian (II) sodu.

Dwutlenek cyny (IV) Sn0₂ daje z zasadami, np. z NaOI I, heksnhydroksycy-niany (IV) disodu: Na₂[Sn(OI l)₆].

Cyna tworzy z siarką nierozpuszczalne w wodzie siarczki SnS i SnN I rozpuszczają się w wielosiarczkach, np. w (NH^Sz.

Ołów

Ołów jest metalem białym, miękkim, pokrywającym się szarym llenk W przyrodzie występuje tylko w postaci związków chemicznych. Nn|wn, znaczenie ma ruda ołowiu PbS - galena. Ołów tworzy następujące tlenki (II), Pb0₂ (IV), Pb₃04 (minia). Jego związki są trujące. Wodorotlenek o! (II) Pb(OłI)₂ ma właściwości amfoteryczne. Dwutlenek ołowiu (IV) Pb( > silne właściwości utleniające, pokrywa się nim płyty anodowe akumukiii W praktyce wykorzystuje się wysoki ciężar właściwy ołowiu (II, U g/cm'), miękkość (jest 9 razy miększy od miedzi i 50 razy od stali) oraz niską tern turę topnienia (ok. 327°C). Stosuje się go do wyrobu płyt akunmlatoioc a dawniej stosowany był również do produkcji rur kanalizacyjnych < >b ołów znajduje zastosowanie w przemyśle chemicznym, do produkcji i . metylku i czteroetylku ołowiu (środki przeciwstukowe do silników p. wych), do lutowania, produkcji stopów łożyskowych i czcionkowych Wy się z niego płyty osłonowe przeciw promieniowaniu rentgenowskiemu i gai Jest składnikiem stabilizatorów podwyższających wytrzymałość tworzyw / na światło i zmiany temperatury. Stosowany jest również do produkt, ji kn lów i połączeń metalicznych z ozdobnym szkłem.

1.18.6. Azotowce

Do azotowców należą azot (N), fosfor (P), arsen (As), antymon (Sb) i b (Bi). Azot i fosfor są typowymi niemetalami, arsen i antymon wykazują w wości pośrednie między metalami i niemetalami, a bizmut jest typowym lem. Azot występuje głównie w powietrzu, fosfor w apatytach, arsen, aut i bizmut najczęściej w postaci siarczków. Azot przyjmuje stopnie utlenia 3 do +5, a pozostałe pierwiastki głównie od +3 do +5.

Azot

Azot jest gazem bezbarwnym i bczwonnym. Z metalami tworzy n a z wodorem amoniak Nil,, gaz o ostrej woni, rozpuszczalny w wodzie (/ amonowa). Nil, otrzymuje się ua drodze bezpośredniej syntezy z wodoru i Z wodą tworzy wodolot lenek anionowy NI MMI, będący słabą zasadą, a rozpuszczalnikiem wielu osadów Z kwasami daje sole amonowe Wwżniejs chodnc NI li to aillldki np aiiildi k sodu NI IjNn. amidy oigttltli zile l< ( <> aminy K Nil aminokwuss, białka. Iiydroksylamina Nil Oli, hydl