75953 Scan 140410 0003

zatrudnionych w firmie, między innymi strajk pasywny, zamieszki w internatach, strajki i „przedstawienie” zwane „Skokiem z budynku”: grożenie grupowym samobójstwem. W aktualizacji „Nowe zamieszki w chińskich fabrykach Foxconna” opisane są ekscesy w Foxconnie w Taiyuan z września 2012 r. oraz strajk w Zhengzhou z października 2012 r., a w module „Związek zawodowy w Foxconnie” Li Changjiang, Liang Zicun oraz Shen Hong opisują, jak nieudolnie spełniają swoją funkcję tamtejsze państwowe związki zawodowe.

Rozdział ósmy „Koniec epoki globalnych superfabryk” poświęcony jest podsumowaniu wyników badań przez Pun Ngai, Han Yuchen, Shen Yuan i Lu Huilin. Foxconna określają jako „globalną superfabrykę”, która z jednej strony reprezentuje licznych producentów na zamówienie, a z drugiej strony jest „miniaturową wersją chińskiej ‘fabryki świata’”. Ich zdaniem praca migrantów zarobkowych i fabryki produkujące na światowe rynki są „epokowym błędem”, opowiadają się oni za „bardziej ludzkim modelem rozwoju społecznego”.

Dwa rozdziały uzupełniające przedstawiają sytuację i walki pracownicze w światowych fabrykach elektronicznych na obszarze Europy Wschodniej. W dodatku pierwszym „Integracja różnych reżimów pracy? Foxconn w Czechach” Rutvica Andrijasevic i Devi Sacchetto opisują sytuację panującą w fabrykach Foxconna w Pardubicach i Kutnej Horze w Czechach. Badają oni doświadczenia pracowników, proces zatrudniania siły roboczej przez agencje pracy tymczasowej jak również rolę, jaką w procesie budowy i eksploatacji fabryk pełni państwo. Podobieństwa do sytuacji w fabrykach chińskich są uderzające.

W drugim dodatku „‘Nie jesteśmy maszynami!’. Walka pracowników chińskiej fabryki elektroniki w Polsce” przyjaciele Gongchao analizują strajk w fabryce chińskiego producenta elektroniki Chung Hong w Specjalnej Strefie Ekonomicznej Wrocław-Kobierzyce w południowo-zachodniej Polsce przeprowadzony latem 2012 r. Strajk ukazuje granice i możliwości oporu pracowniczego w fabrykach z „odchudzoną produkcją” oraz załogą podzieloną na pracowników z umowami na czas określony i nieokreślony. Na końcu książki zamieszczona została lista „materiałów dostępnych w sieci” - tekstów, stron internetowych, filmów - poświęconych sytuacji i walkom pracowniczym w Foxconnie i innych fabrykach.

Wnioski ogólne

Autorzy i autorki książki koncentrują się na przedstawieniu wyzysku opartego na reżimie - dryl, internaty, relokacja - w odpowiedzi na zachowanie zatrudnionych - marzenia o ucieczce, rotacja pracowników, walki. Foxconnowi zależy na taniej produkcji dóbr konsumpcyjnych i dużym zysku. Temu celowi podporządkowane są wszystkie życiowe potrzeby zatrudnionych przez niego ludzi - osiągany jest on środkami ideologicznymi, propagandowymi, szantażem i przemocą. Tym, co przeraża najbardziej, nie są ekstremalne zachowania i podłość, lecz zwykły, codzienny, pozornie normalny wyzysk, poniżenie, opresja, zimna kalkulacja, a także konsekwencja, przy pomocy których przywódcy Foxconna dążą do celu i które codziennie kierują przeciwko pracownikom.

Historie poszczególnych pracowników ukazują ich doświadczenia z reżimem produkcyjnym w Foxconnie, ich opinie na temat migracji, pracy, wypadków i oporu pracowniczego. W każdym przypadku powtarza się pragnienie ucieczki z fabryki, któremu często towarzyszy marzenie o „własnej firmie”. Samodzielność daje perspektywę niezależności, życia bez szefa nad głową. Bardzo często pojawia się proletariacki gniew przeciwko panującym stosunkom, a pracownicy znajdują jakieś formy codziennego oporu. Opowieści te pomagają spojrzeć za mury fabryki i hoteli pracowniczych - kapitalistyczny wyzysk wzięty pod lupę¹.

Podczas debaty publicznej w Chinach, Europie i Ameryce Północnej, jaka rozgorzała po serii samobójstw z 2010 r., wyrażano przede wszystkim oburzenie spowodowane nadmiernym „wyzyskiem” w chińskich fabrykach Foxconna, celowym rozdzielaniem pracowników w internatach, zawłaszczaniem odszkodowań za wypadki przy pracy oraz zatrudnianiem

1

   Większość historii została spisana w czasie rozmów z pracownikami przeprowadzonymi przez uczestników

grupy badawczej. Dlatego odzwierciedlają one również pytania, zdziwienie, dystans i sympatie osób badających.