85735 stylizacja w utworach 2

Nauka o języku

■ Regionalizmywyrazy i konstrukcje językowe, których zakres użycia ogranicza się do określonego regionu, np. klapki (Warszawa) - laczki (Poznań), czajnik (Warszawa) - sagan (Kraków) - herbatnik (Poznań), zapalić lampę (Warszawa) - zaświecić lampę (Kraków), wyjść na dwór (Warszawa) - wyjść na pole (Kraków).

■ Wyrazy środowiskowe - wyrazy i konstrukcje językowe używane w określonym środowisku zawodowym, kulturowym, towarzyskim (np. rówieśniczym).

■ Terminy - wyrazy, wyrażenia lub zwroty środowiskowe właściwe określonej dyscyplinie, o specjalnym znaczeniu naukowym lub technicznym, np. żuraw suwnicowy, przydawka, pleonazm, polisyndeton.

■ Profesionalizmy - wyrazy, wyrażenia lub zwroty środowiskowe charakterystyczne dla określonej grupy zawodowej, obejmujące oficjalną terminologię i używane przez jej członków wyrazy potoczne, np. sprzęgło wyje, kleszczówka zamiast suwnica magnesowa kleszczowa, sgdówka zamiast medycyna sądowa.

■    Archaizmy (patrz: s. 173) - elementy języka powstałe w przeszłości, charakterystyczne dla minionych okresów rozwoju języka, współcześnie uważane za przestarzałe. Archaizmy mogą dotyczyć wyrazów, które zostały zastąpione współczesnymi odpowiednikami, np. hawierz - górnik, księgospis - katalog (archaizmy słownikowe), lub wyrazów, które wyszły z użycia w związku z zanikiem przedmiotów przez nie nazywanych, np. pręgierz (wystawiony w miejscu publicznym słup, do którego przywiązywano przestępców skazanych na chłostę).

Archaizmy dzielimy na:

•    fonetyczne, np. sławiena (sławiona), wiesiele (wesele);

•Jleksyjne. np. spuści (2. osoba liczby pojedynczej trybu rozkazującego czasownika spuścić), zyszczy (2. osoba liczby pojedynczej trybu rozkazującego czasownika zyścić), bożycze (Synu Boga), ptaszkowie (ptaszki);

•    słowotwórcze, np. Bogurodzica (Bogarodzica), zbrodzień (zbrodniarz);

•    leksykalne, np. zbożny (bogaty, dostatni), zwolena (wybrana), zyszczy (pozyskaj), dzieła (dla), przebyt (przebywanie), kierz (krzak, krzew), maciom (matka);

•    frazeologiczne, np. dać wiarę (uwierzyć);

•    składniowe.j-ip. Bogiem sławiena (sławiona przez Boga), twego dzieła Krzciciela (dla twego Chrzciciela), umieszczanie orzeczenia na końcu zdania.

■    Zapożyczenia-- wyrazy, zwroty, związki frazeologiczne, konstrukcje składniowe, typy derywatów lub formy fleksyjne, ' które pochodzą z innych języków i stanowią obcy element w strukturze języka rodzimego.

Zapożyczenia dzielimy na:

•    zapożyczenia właściwe - wyrazy przejęte z innego języka wraz ze znaczeniem, dostosowane do zasad polskiej pisowni i wymowy, odmieniające się według zasad polskiej gramatyki, np. komputer (ang.), relaks (ang.), pizza (wł.), keczup (ang.);

•    kalki-zapożyczenia, które stanowią dosłowne tłumaczenie obcej konstrukcji; dzielą się na: leksykalne (wyrazy przetłumaczone z języka obcego), np. brakoróbstwo (ros.), wydźwięk (niem.), słowotwórcze (odtworzenie struktury słów obcojęzycznych rodzimymi morfemami), np. światopogląd, czasopismo (niem.), nastolatek (ang.), frazeologiczne (związki wyrazowe oparte na obcym wzorze), np. *pod rząd, *okazać pomoc (ros.), tu leży pies pogrzebany (niem.), nie ma sprawy (ang.), składniowe (konstrukcje składniowe przetłumaczone dosłownie lub oparte na obcym wzorze), np. *pa-lić jest zabronione! (ros.), * szukać za czymś (niem.);

•    cytaty- wyrazy, wyrażenia lub zwroty zachowujące w tekście obce brzmienie lub pisownię oraz obcą odmianę, np. fair, sorry, Halloween, make-up (ang.), expose, risumć (franc.);

•    hybrydy- wyrazy złożone z cząstek należących do dwóch różnych języków, np. autokar (gr. auto, ang. car), telewizja (gr. tele, tac. visio), ciucholand (poi. ciuch, ang. land); hybrydy to także wyrazy utworzone z cząstek rodzimych i obcych przedrostków, np. minispódniczka, dziecinada, supermodny, autonaprawa.