22 (341)

94

skicgo na druk Myszeidy, Doświadczyńskiego, Podśtolego i Historii. Przywilej ten wiąże się najpewniej z pobytem Krasickiego w Warszawie późną jesienią 1775 roku, kiedy w Drukarni Nadwornej tłoczono Myszeidą. Krasicki wyjechał z Warszawy na Warmię 11 grudnia²⁰, a w niecałe dwa miesiące przywilej był w rękach Grólla, chociaż nie miał on na pewno w tym czasie żadnego z trzech pozostałych tytułów. Może na wyjezdnym oddał mu Krasicki Doświadczyńskiego, który od wielu miesięcy był w zasadzie ukończony, chociaż prawdopodobniejsze jest, że nadesłał mu rękopis nieco później, bowiem Gróllowi na druk trzeba było tylko dwóch — trzech miesięcy, tyle bowiem 'trwał proces techniczny realizacji książki takiej objętości. Trudno przypuszczać, by król wystawiał przywilej na dzieło jeszcze nie napisane, chociaż w przypadku Krasickiego mógł być mniej rygorystyczny. Najpewniej i Podstoli, i Historia znajdowały się co najmniej w takim stanie opracowania, jak i Przypadki Doświadczyńskiego. Znany jest z nieco późniejszego okresu 'podobny fakt, że - Gróll otrzymał przywilej na Zbiór potrzebniejszych wiadomości. już w początkach roku 1779²¹, gdy tymczasem rękopis {nie ukończony jeszcze ostatecznie) dostarczył mu Krasicki przeszło rok później, ale też podobnie jak w wypadku Doświadczyńskiego wiadomo, że Zbiór w rękopisie został zamknięty przez Krasickiego jeszcze w jesieni 1777 roku²². Fakt ten potwierdza przypuszczenie, że Stanisław August wydawał przywileje na dzieła istniejące już w rękopisach. Wiadomo też, że Krasicki nie śpieszył się z wypuszczaniem swych rzeczy w świat, jeśli nie nagliły go konkretne zobowiązania jak w wypadku Wojny okocimskiej, kończonej currente calamo w Warszawie, w maju 1780 roku, by oddać rękopis do drukarni. Ale był to wypadek szczególny. 'Poemat bohaterski pisany na zamówienie królewskie chciał Krasicki ukończyć w czasie trzymiesięcznej wizyty z Warszawie, z którą łączył nadziejo na powrót w granice Polski, a ściślej mówiąc — nadzieję

**. Kronika, s. XLVIII. *• Op, clt., k. LI.

” Op, clt., h. L.

MB

na sukcesję prymasostwa lub biskupstwa krakowskiego. Natomiast wystarczy tylko przypomnieć korowody literackie Księcia Biskupa z Myszeidą, nim doszło do publikacji poematu. Podobnie . było ze Zbiorem potrzebniejszych wiadomości, częścią II Podsto-lego, tomikiem Wierszy XBW, nie mówiąc już o dwóch zbiorach Listów i pism różnych XBW, które ukazały się bodaj mimo woli autora. Wypadnie też zwrócić uwagę na analizę dochowanego autografu części I Podstolego, z której wynika niezbicie, że istniały cztery co najmniej redakcje tejże części romansu. Pan Podstoli długo musiał być w robocie.

Po tym, co powiedziano, można przyjąć hipotezę Krzyżanowskiego, że w czasie zakończenia Mikołaja Doświadczyńskiego przypadków był gotowy również Pan Podstoli, natomiast wolno przeciwstawić się sądowi o przekształceniu Listów/w^Pąna, Pgd-śtóTego. Sprawa mogła bowiem wyglądać zupełnie inaczej. Już po napisaniu i wydaniu Doświadczyńskiego przypadków powziął Krasicki myśl kontynuacji dzieła,które -cieszyło się wielkim , wzięciem (drugie wydanie w roku ukazania się książki, nie mówiąc o późniejszych wznowieniach), niezależnie wcale od Podśto-lęgó, który w tym czasie mógł być' już u Grolla. Przecież Krasicki nie wypowiedział jeszcze wszystkiego, co miał do .przekazania ku naukom i przestrogom swoich rodaków.' Nęcący również był kształt listu, bardzo rozpowszechnionej wówczas formy wypowiedzi literackiej. Co stanęło na przeszkodzie realizacji dzieła? Mężna snuć.tylko domysły. Wiadomo jednak, że w.rpku-KTO pojawia się Kopia listu JMc Pana Doświadczyńskiego do przyja-ciela swego, radzącego się wzglądem wyprawiania dzieci do cudzych krajów pióra Adama Kazimierza Czartoryskiego. Po tym liście z czasem pójdą inne o edukacji. Być może, Generał Ziem Podolskich ubiegł Księcia Biskupa Warmińskiego zabierając mu nie tylko formę, lecz także i bohatera — Doświadczyńskiego. I wówczas to zapewne postanowił Krasicki, że nie będzie kontynuacji Doświadczyńskiego przypadków, lecz może być kontynuacją Pana Podstolego, który został zakończony na trzech księgach. Bo też tytuł wystylizowany przez Grolla, który dla części I brzmiał pierwotnie Pan Podstoli na trzy księgi podzielony, zmie-