259

z którego wynika, że jest proporcjonalna do różnicy stężeń węgla w austenicie pozostających w równowadze z ferrytem (c_a) i cementytem (c_c) i współczynnika dyfuzji węgla w temperaturze przemiany i odwrotnie proporcjonalna do odległości międzypłytkowej (</). W miarę obniżania temperatury współczynnik dyfuzji węgla maleje, ale pozostałe czynniki działają w kierunku wzrostu szybkości przemiany. Dlatego też szybkość wzrostu perlitu wprawdzie wzrasta z przechłodzeniem, ale tempo tego wzrostu stopniowo maleje.    >

11.52. Co to jest bainit?

jBainitem nazywamy składnik strukturalny, który w stalach węglowych powstaje poniżej temperatury maksymalnej nietrwałości austenitu i powyżej Struktura ta jest zróżnicowana morfolo-gicznie w zależności od temperatury przemiany. Ogólnie biorąc, klanowi ona mieszaninę ferrytu i węglików, z tym że powyżej 300°C składa się z cęjnentytu i przesyconego węglem ferrytu (zwana jest bainitem górnym, który ma wygląd pierzasty), natomiast poniżej 300°C powstąje bainit dolny składający się z węglika e (Fe2,4C o zawartości 8,4%C) i ferrytu przesyconego węglem. Ma on wygląd iglasty podobny do mąrtęnzytn i jest niewiele od niego miększy Węgliki występujące w bainicie są bardzo dysper-syjne i mogą być ujawnione tylko za pomocą mikroskopu elektronowego. W bainicie dolnym są jednak drobniejsze, co wyjaśnia jego większą twardość. Własności bainitu są uzależnione od temperatury, przy której powstaje. Twardość i wytrzymałość bainitu są pośrednie między własnościami perlitu i martenzytu i rosną w miarę obniżania temperatury przemiany.

lUJi Na czym polega istota przemiany bainitycznej?

Przemiana bainityczna ma charakter dyfuzyjny. Przebiega w zakresie temperatur poniżej 500°C, gdy siła napędowa przemiany jest duża, ale współczynnik dyfuzji mały. To decyduje o specyfice tej przemiany (występowanie węglika e i nierównowagowego -przesyconego węglem ferrytu). Przemiana bainityczna rozpoczyna się od zarodkowania cząstek ferrytu po ochłodzeniu stali do pewnej temperatury B, (ang. bainiłe start), a kończy się w temperaturze BĄiang. bainite finish) (patrz rys. 11.23). Między temperaturami B, i Bf przemiana nie zachodzi do końca (patrz krzywa b na rys. 11.19) i pozostały, nie przemieniony, austenit przemienia się po ochłodzeniu w martenzyt. Pojawiający się na powierzchni zgła-du relief będący wynikiem przemiany bainitycznej wskazuje, że pewną rolę odgrywa przy tej przemianie mechanizm ścinania.

269