270 (34)

270 C/ęść V

riant). W parach tych jest dość wyraźnie widoczna przewaga ilościowa po stronie przymiotników na -utki. Wyraża sio ona na kilka sposobów. Przede wszystkim w wyliczonych wyżej 24 parach przymiotniki na -uśki są zilustrowane - łącznie - tylko 25 przykładami (aż 9 przymiotników na -uśki nic jest zilustrowanych ani jednym przykładem użycia: cieniuśki, gol uśki, leci uśki // leku.4k i, ładni uśki, łatwiuśki, mi! uśki, równi uśki, wolni uśki, wszyściuśki), natomiast przymiotniki na -utki są zilustrowane łącznie aż 130 przykładami (w tym tylko dwa przymiotniki na -utki nie są zilustrowane żadnym przykładem użycia: gol utki, gotowiutki). Owa wyraźna przewaga ilościowa po stronie przymiotników na-utki okazuje się tym hardziej widoczna, gdy również uświadomimy sobie tę ogromną przewagę ilościową, jaką mają przymiotniki na -utki nad przymiotnikami na -uśki.

A jak przedstawia się - na podstawie danych SDor - sprawa wcześniejszych notowań interesujących nas tu przymiotników? Mówiąc ogólnie, przymiotniki na -utki mają „lepsze notowania", a więc na ogół starszą dokumentację historyczną. W szczegółach wygląda lo następująco: przymiotniki na -uśki mają 6 poświadczeń w 1przymiotniki na -utki (w zakresie tutaj omawianym) - 11 takich poświadczeń; w SWil przymiotniki na -uśki nie mają żadnego poświadczenia, a przymiotniki na -utki mają 6 poświadczeń; w SW przymiotniki na -uśki mają 11 poświadczeń, przymiotniki na -utki - 6 poświadczeń; natomiast żadnego odwołania się do wcześniejszych słowników nie ma 7 przymiotników na-uśki (bladzi uśki, cichuśki, gotowiuśki, łatwiuśki, nowi uśki, równi uśki i wszyściuśki), podczas gdy z przymiotników na -utki odniesienia do wcześniejszych słowników brak tylko przymiotnikowi bladziutki // bledziutki.

Z takiego zestawienia mogłoby wynikać, że przymiotniki na -uśki są - we współczesnej polszc/.yźnie - jakoby bardziej produktywne niż. przymiotniki na -utki (przypominam dane, dotyczące jednak tylko omówionej wyżej grupy 24 par przymiotnikowych: przymiotniki na -uśki mają aż 11 pierwszych notowań w SW i 7 pierwszych notowań w SDor, natomiast przymiotniki na -utki mają tylko 6 pierwszych notowań w SW i tylko 1 pierwsze notowanie w SI Żor), co chyba niezbyt odpowiada prawdzie. Jak więc inaczej wytłumaczyć to, żc owych przymiotników na-RŚfrf przybywa znacznie więcej niż przymiotników na -utki? Otóż zwraca uwagę to, że przymiotniki na -usta pojawiają się w SDor tylko wtedy, gdy „obok" istnieją już przymiotniki na -utki.

Można by więc powiedzieć, że przyrost przymiotników na -uśki odbywa się tylko w granicach wyznaczonych przez przymiotniki na -utki. Jaki można by wyciągnąć z tego wniosek? Chyba tylko taki, że przymiotniki na -utki i -uśki stanowią swoistą parę związanych ze sobą typów słowotwórczych, a co za tym idzie - typ przymiotników na -uśki jest swoiście „uzależniony" od typu przymiotników na -utki. Można by nawet powiedzieć, że przymiotniki na -uśki są -zperspektywy współczesnej-swoistymi derywatami, utworzonymi od przymiotników na -utki. Jednak tak sformułowana teza rodzi pytanie: czy owa zależność derywacyjna przymiotników na -uśki od przymiotników na -utki nic jest, przynajmniej w jakimś stopniu, faktem tylko luksykograficznym? Mówiąc wyraźniej: czy leksykografowie tworząc swój słownik (w tym wypadku mówię oczywiście tylko o SDor) nie dopisywali do zestawu haseł słownikowych dodatkowych przymiotników na -uśki wtedy, gdy widzieli, że obok jest już hasło przymiotnikowe na -utki, utworzone od identycznej podstawy przymiotnikowej?

Podstawę do tak ujętego wniosku widziałbym w fakcie, że („aż") w 3 wypadkach przymiotnik na -uśki nie został zilustrowany w SDor żadnym przykładem użycia, ale też nie stwierdzono, żeby był odnotowany w słowniku wcześniejszym (zob. tu łatwiuśki, równi uśki, wszyściuśki). A więc? Chyba jedyną racją jego zaistnienia w słowniku (SDor) było to, że w języku funkcjonowały już (co w słowniku zostało potwierdzone i udokumentowane!) odpowiednie przymiotniki na -utki (łalwiutki, równiutki, wszyściutki).

2.2. Poza przymiotnikami na -utki, omówionymi wyżej w związku z równoległymi do nich przymiotnikami na -uśki, jest jeszcze - znacznie liczniejsza - grupa przymiotników na -utki „niezwiązanych" z przymiotnikami na -uśki. Przyjrzyjmy się im tutaj bliżej. Zaprezentuję je w sposób analogiczny do tego, jak to zrobiłem wyżej. Przymiotników na-utki „niezwiązanych" z formacjami na -uśki jest w SDor w sumie 72 (łącznie z formą oboczną zieleniutki). Są to formacje następujące:

biedniutki (1; SW); biedniutka chata; bliziutki (bc; L); błękitniutki (1; bsł): błękitniutkie oczki, świeżutkie usteczka; chudziutki (2; L): pani Osieniecka -chudziutka, znikoma...; byłeś malutki, chudziutki; ciaśniutki (bc; SW); ciemni utki (1; L): ciemni u tka jak tabaczka w rożku; cieplutki (2; L): cieplutka woda; cieplutka odzież; czarniutki (2; L): niziutka, czarniutka i chudziutka gospodyni; czarniutkie oczęta; czyściutki (5; L): czyściutkie i wymuskane gniazdko; siwiutki, czyściutki śmiał się; w czyściutkiej pościeli; apartament czyściutki; wieś czyściutka; delikatniulki (bc; bsł); gladziułki (5;SWil): 1. morze gła-dziutkic i połyskliwe; kreacja gład/.iutka, prości utka, nie przeładowana; gła-dziutkie przyczesanie włosów; białe i gładziutkie czoło; 3. polor gład/.iutki; glodłtiulki (bc; bsł); głupiutki (5; L): 1. mój głupiutki synek; nic jesteś taka głupiutka; jest głupiutką dziewczyną; ty nie głupiutka; 2. jakieś głupiutkie projekty;grzeczniutki (2; SW): grzcczniutki jak kelner; słodziutki, grzeczniut-ki aż do uniżoności; jaśni utki (2; SW): malutkie listki poziomek [...], omszone jaśniutkim puchem; jaśniulka główka dziewczyny; krąglutki rząd. (2; SW): rzodkiewka krąglutka; krąg!utkie futory; króciutki (8; 1.): 1. ogonek miał króciutki; dzieci w króciutkich koszulkach; ma na sobie króciutką sukienkę; miała sukienkę z. króciutkimi rękawami; króciutkie nogi; 2. króciutka konferencja na osobności; na króciutką chwilę zapomnijcie; 3. króciutka o nim wiadomość; kruchutki (1; SW): kruchutkie ciasto; kusintki (T; SW): w kusiutkiej halce; li-chutki (2; bsł): lichutka i zniszczona garderoba; liohutki materiał; łagodniutki (bc; bsł); łysiutki rząd. (bc; SW); maciutki (2; SWil): maciutkie okienko; twarz