2

126 Urszula Sobczyszyn

chorej do aktywnego, samodzielnego życia w społeczeństwie i do pracy zawodowej (Jarosz 2001), W odniesieniu do osoby pozbawionej wolności, readaptacja polega na ponownym przystosowaniu jednostki (która przez pewnien okres czasu bvla odizolowana' od' środowiska społecznego i przystosowana do innych specyficznych warunków życia wpływających na kształt instytucji totalnej) do pclncęo. samodzielnego, aktywnego i wartościowego życia według warunków i zasad spolcczno-moralnych panujących w środowisku wolnościowym. To, czy i w jakim stopniu skazany opuszczający zakład karny przystosuje się do nowych warunków życia, zależy od wiciu rożnych czynników. Można |e podzie-lić na takie, które mogą tnu to ułatwiać oraz takie, które będą przyczyniały się do doświadczania przez niego wielu problemów i trudności w powrocie do aktywnego życia w społeczeństwie (Szymanowska 2003, s. 287-303). Czynniki, które mogą utrudniać społeczną readaptację skazanych, można ująć w trzech charakterystycznych grupach:

a)    czynniki tkwiące w środowisku społecznym (zewnętrzne),

b)    czynniki wypływające z osobowości i nabytych doświadczeń skazanego (wewnętrzne),

c)    oraz czynniki ściśle związane z faktem przebywania w izolacji więziennej.

Omówieniem tych poszczególnych gnip zajmę się w dalszych rozważaniach.

2. Czynniki utrudniające społeczną readaptację skazanych tkwiące w środowisku społecznym (zewnętrzne)

Pierwszym takim czynnikiem w skali makrospolecznej jest polityka karna. ^Ia_ona na celu dostosowanie kary do rodzaju i okoliczności przestępstwa oraz osobowości snrawcy. abv kara ta przyczyniła się do spełnienia zadania ochrony społeczeństwa, a jednocześnie gwarantowała nowrol skazanego do życia w społeczeństwie (l lołyst 1999, s. 944). Można by się zastanawiać nad tym, jak przy^ gotować osobę do życia na wolności w sytuacji, kiedy zostaje ona tej wolności pozbawiona? Unormowania prawne określają cele i dyrektywy wykonywania izolacji. Ustawodawca nie wprowadza natomiast szczegółowych rozwiązań, które są konieczne do realizacji tych celów. W związku z tym, istnieją znaczne rozbieżności między modelem noramtywnym a praktyką resocjalizacyją (w tym

postnenitencfamaHNlewiadomskn 7.007, s. 7.64).    *    "    ---

Istotnym elementem jest także to, dokąd skazany uda się po opuszczeniu zakładu karnego i gdzie będzie mieszkał: czy będzie to miasto czy też wieś. Dostępne materiały pokazują że nasilenie przestępczości i w związku z tym więk-sze prawdopodobieństwo niewłaściwej readaptacji i powrót do przestępstwa jest większe w miastach niż na wsi. .Spowodowane ieśl to przede wszystkim S~ż.C/C-' golną sytuacją społeczną. W dużym mieście więzi międzyludzkie są w znacznej

Czynniki utrudniające społeczną readaptację skazi

:a

%

„rtl/J-

I'

I-'!:?'

iS

f;ki

anych..

127

mierze rozluźnione lub ich zupełnie nie ma - osłabiona jesl więc kontrola społeczna. Powoduje (o z kolei w jednostce poczucie anonimowości, izolacji, brak tożsamości, a w konsekwencji zakłócenia w sferze życia psychicznego w postaci stresu, wyrażające się w podwyższonej neurotyczności i tendencji do agresywności (Holyst 1999, s. 801-803). Tego wszystkiego zaś osoby, które odbywały karę pozbawienia wolności doznawały już wcześniej w warunkach izolacji, dlatego wychodząc z więzienia mają nadzieję już się z podobnymi doświadczeniami nie spotkać. Jak wynika z powyższego, rzeczywistość wolnościowa przynosi w związku z tym często rozczarowanie.

Szczególne trudności w readaptacji społecznej maja skazani obcokrajowcy.

sgjf

%

I

1

0t

■ i#

m

n

ty jij-

f®

■■X yćy “h, śS-t ■

>yi

I

którzy z różnych przyczyn zdecydowali się wyemigrować do Polski. Problem TaTcłotyczy jednak przede wszystkim zjawiska ksenofobii względem imigrantów (Ekirch 1987). Wiąże się to z koniecznością ponoszenia kosztów na rzecz tworzenia obozów dla uchodźców, powstawaniem klimatu zagrożenia i niechęci wobec cudzoziemców, zmniejszeniem możliwości zatrudniania własnych obywateli, ponoszeniem kosztów związanych z międzynarodową akcją pomocy dla uchodźców (Hołyst 1999). 7, powodu ekonomicznej, społecznej i politycznej niestabilności, mogą być oni wykorzystywani przez społeczeństwo jako kozły ofiarne i osądzani w sposób stereotypowy i slymatvzacviiiy.

m te;

*|p 1. !$$}•,

i

1 m

$S

■w

m

M

j£; \ sytuacji i wpływu na zdarzenia, poczucie krzywdy i poczucie braku własnej i; wartości. To zaś z kolei prowadzi do fizycznej i psychicznej izolacji od spolc--jT ezeństwa, a nic do integracji z nim (Ciesielska 2003).

, f , Innym elementem jest także zjawisko bezrobocia. Osoby opuszczające zakład y ^: kanw m-.iją- rzęsin rlnżn pmhli-my y_ę znalezieniem zatiudnicnia. Wpływ na taką sytuację ma nie tylko polityka państwa, ale i nieufność potencjalnych praco-0.-'C~clawców przy zatrudnianiu byłych więźniów (Chwaszcz 2005, s. 243). Bezrobo-• ćTe prowadzi do wielu negatywnych skutków: zwiększa niezadowolenie i skłonność fcdo złości, budzi poczucie małej wartości i upokorzenia, izoluje ludzi od siebie,

Kolejnym, bardzo ważnym czynnikiem jest zjawisko bezdomności. Badania wskazują, że dużą grupę osób pozbawionych aaćlm nad glowąTtanowią byłą więźniowie - ok. 33% (Szymanowski 1989, s. 164). Bardzo często pobyt w zakładzie karnym radykalnie zmienia sytuację rodzinną i mieszkaniową osób skazanych. W czasie ich pobytu w więzieniu przeprowadzane są rozwody i eksmisje. W związku z tym wielu osadzonych korzysta w takich sytuacjach z pomocy schronisk dla bezdomnych - od 64% do 66% (Florczak 1990, s. 72). Podalko-wymi elementami prowadzącymi do bezdomności są uzależnienia, zły stan zdrowia fizycznego lub psychicznego, brak wykształcenia i hczroliocie. Bcz-domni żyją w skrajnych warunkach bytowych, niepozwalających na zaspokóje-"nic potrzeb fizycznych, bezpieczeństwa, szacunku i wyższych potrzeb rozwojo-^!ćj wycli. Dotyka ich osamotnienie, poczucie wstydu wobec siebie i posiadających 0|j: domy, poczucie niższości, odrzucenia i wyobcowania, brak poczucia kontroli

p

JM:

.'i.

- Si