27

li wy wpływ na sposób rządzenia. Dawno już temu zauważono jak dalece możliwość powrotu do opozycji zachęcała będących <! władzy do poprawnego obchodzenia się z przeciwnikami, którzy wkrótce ząjąć mogą ich miejsce⁷³. Demokratyczna przemiennej ekip rządzących zawsze jest przedstawiana jako alternatyw^ innej polityki. Jednakże zasada ta nie funkcjonuje w ten sain sposób, w przypadku krótszych i dłuższych okresów zmian. „Jeżeli rytm jest krótki, opozycja zmuszona jest do przemawiania w sposób bardziej realistyczny. Po pierwsze dlatego, że świeżo jest jeszcze w pamięci wyborców jej własna polityka, z jej skromnymi wynikami oraz różnymi porażkami. Następnie dlatego, że doświadczenie w rządzeniu zachęca do większej ostrożności w perspektywie przyszłego powrotu do władzy; nie należy zbytnio rozbudzać widma przyszłych rozczarowań"⁷⁴. Podobnie ma się rzecz z surowością rozwiązań prawnych, wynikającą w wielu państwach z tradycji, w tym także z wierzeń religijnych.

W krajach o nawet podobnych rozwiązaniach ustrojowych istnieć może ogromna rozbieżność w represjonowaniu tych samych przewinień. Przekonanie, że surowość kary w prosty sposób determinuje strach przed popełnieniem przestępstwa jest praktyczną realizacją zasady społecznej kontroli represyjnej. W wielu państwach uznaje się jednak wyższość kontroli programującej, a więc możliwości socjalizacji, resocjalizacji oraz socjotechniki. Aby ją dostrzec trzeba wyjść poza proste przekonanie, iż zasada oko W za oko, ząb za ząb jest najlepszym fundamentem prawa. Zdolność porozumiewania się elit politycznych również wynika z tradyęji, jaką ma w danym społeczeństwie umiejętność szukania kompromisu i wychodzenia poza interpretację polityki jako gry o sumie zerowej. Podziały narodowościowe, etniczne, religijne, pochodzeniowe nie mają najczęściej odzwierciedlenia na pierwszymi poziomie reguł, gdzie zazwyczaj deklaruje się równość wszystkich obywateli (poza systemami niealtematywnymi, w których nie-

⁷³    P. firsud, op. cit., s. 37,

⁷⁴    ibidem, s. 38. Należy jednak zwrócić uwagę, że w młodych demokracjach Ła zasada nie sprawdza się, czego dowodem może być przykład Polaki, gdzie opozycja, niezależnie od orientacji politycznej, głosi często takie poglądy, jakby nie wierzyła, że po bliskim dojściu do władzy trzeba będzie je urzeczywistniać.

jednokrotnie wskazuje su; na te grupy, których prawa będą świadomie ograniczane), jednak na drugim poziomie w sposób znaczmy implikują możliwość poroz.ii miewani a sit;, wyznaczając np, krąg ludzi, których interesy należy w ogóle brać pod uwagi;

Techniki gry

Cel gry politycznej, którym najprościej rzecz ujmując jest zdobycie władzy lub znaciąwgn wpływu na nią, jest na tyle atrakcyjny, n-większość graczy jest skłonna wykorzystyv/;ić wszelkie możliwości walki, szczególnie jeśli jest w stanie stworzyć uzasadniając#; je derywacje. Techniki gry moZna podzielić na trzy grupy! nakla nianie,'manipulacji; oraz przymus-Stosowanie każdej z nich ma oczywiście swoje dobre i złe strony, szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagi; różne płaszczyzny porównań, np. skuteczność, szybkość reakcji, długotrwałość efektu, zgodność z normami itd.

■Nakłanianie, w którym mieszczą su; także perswazja i dysku©?*, stanowi oczywiście najłagodniejszą techn iki; gry politycznej Efekty uzyskano w wyniku jej stosowania są trwałe, zwłaszcza jeśli odwołujemy sil; nie tylko do rozumu, lecz także Ca raczej przede wszystkim) do emocji'⁶. Perswazja -wymaga czasu, zróż-nicowania przekazu oraz znacznej zgodności celów nadawcy z uświadomionym interesem odbiorcy. W perswazji wykorzystuje kię trzy techniki oddziaływania na odbiorcę'®.

Pierwsza to apelowanie o zajęcie określonego stanowiska i zachowania.

Druga to sugerowanie pożądanych interpretacji i ocen, czyli kształtowanie orientacji oceniającej w kulturze politycznej

Trzecia to racjonalne uzasadnianie słuszności głoszonych poglądów. Argumentację w perswadowaniu wprowadza się po to, aby uprzedzić możliwe zastrzeżenia czy opór odbiorcy.

⁷⁸ Trzeba jednak podkreślić, te trwałość efektu nakłaniania jest też zależna od rodżaju grupy, do której uczuć się odwołujemy I tak np w przypadku tłumu jego emocje są niezwykle spolaryzowane, powierzchowne i zmienne, a co za tym idzie, także skutki odwoływania się do nich nie będą zbyt stale.

J. Pras, Język propagandy politycznej, w; B. Dobek-Ostrowska, J Fraa, B. Ociepka (red,), Teoria i praktyka propagandy, Wrocław 1997, a, 91/92.

SI