37 (312)

KĄCIK DLA POCZĄTKUJĄCYCH

wadzonym zbiorniku nie osiągają niebezpiecznego poziomu koncentracji. Część jonów NH.' może przybrać postać NH₃, czyli amoniaku gazowego, niebezpiecznego związku powodującego branchionekrozę (martwica tkanek w skrzelach). Warto pamiętać, że przejście NH₄⁺ w NH_? zachodzi tym łatwiej, im wyższa jest wartość pH (za granicę ryzyka przyjmuje się tu wartość pH zbliżoną do 7,0, a w wodzie o pH powyżej 8,0 amoniak jest już zdecydowanie niebezpieczny).

Oznacza to zagrożenie zwłaszcza dla „twardych” akwariów — dla hodowców pielęgnic z Malawi,

Tanganiki, jezior Ameryki Łacińskiej czy niektórych gatunków australijskich. Ale także dla tych akwarystów, którzy mają do dyspozycji naszą typową, rodzimą „kranówkę” w zwykłym akwarium towarzyskim. Zwłaszcza w akwarium nowym i przegęszczonym, gdzie skokowo wzrasta ilość produktów przemiany materii, a nie dojrzała jeszcze (nie rozwinęła się) flora bakteryjna, lub w „starych” akwariach z dużą ilością zanieczyszczeń, osadów i resztek organicznych napełnionych świeżą wodą.

Kolejnym zagrożeniem są związki siarki. Siarkowodór (H,S) powstaje w wyniku rozkładu białek i jest gazem. Powstaje w warunkach beztlenowych. Jak warunki beztlenowe mają się do akwarium? Teoretycznie wcale, w praktyce może mieć to miejsce przy grubej warstwie słabo przepuszczalnego podłoża (zbyt drobny żwirek lub piach lub też podłoże przykryte np. warstwą nieusuwanych osadów albo z dużymi kamieniami). Najlepszym środkiem zapobiegawczym będzie tu więc zastosowanie przepuszczającego wodę i gazy podłoża, „wzruszanie go” patyczkiem przy okazji prac porządkowych i regularne odmulanie. O tym, że w strefie dna akwarium źle się dzieje, informuje nas najczęściej jego wygląd przy szybie akwarium (ciemne plamy i „bąble”). Warunki beztlenowe pojawią się także wewnątrz samego filtra, o ile na dłuższy czas ustanie obieg wody (awaria, celowe lub przypadkowe odłączenie). Niedopuszczalne jest zatem ponowne uruchamianie filtra na dłuższy czas odłączonego od zasilania i przepływu wody bez jego czyszczenia i wymiany materiałów filtracyjnych (lub użytkowanie filtra na zbyt słabym przepływie), o totalnym zaniedbaniu i okazjonalnym „przekopywaniu” dna nie wspomnę. Zatrucie H,S także uderza w funkcjonowanie chemii organizmu ryby — przede wszystkim w gospodarkę enzymatyczną. Siarkowodór w warunkach tlenowych przechodzi w siarczany i wodę.

Jak można zauważyć, wszystkie te przemiany:

NH₄* -* NO; -► NO,' H₂S->2S + H,0

oznaczają wykorzystanie tlenu. Jest to specyficzny efekt „uboczny” procesów neutralizacji zanieczyszczeń organicznych, a pamiętajmy, że tlen jest zużywany także w procesie wymiany gazowej przez ryby. W wodzie pojawia się z kolei dwutlenek węgla (CO ), który przyjmuje w połączeniu z wodą postać kwasu węglowego (H₂C0₃), wywierając wpływ na poziom pH, którego wahania nie są przecież pożądane. Co tlen i dwutlenek węgla mają wspólnego z filtracją? Efektywne urządzenie filtrujące o odpowiedniej wydajności powoduje także „mieszanie wody”, wymusza jej obieg w akwarium. Dzięki temu podłoże jest „przewietrzane” i unikamy pojawienia się procesów beztlenowych. Przede wszystkim zaś mamy do czynienia z wymuszonym ruchem lustra wody, gdzie dokonuje się wymiana gazowa. Poruszyliśmy w tym krótkim przeglądzie najważniejsze zagadnienia. W praktyce Młody Akwarysta może mieć także do czynienia z nadmierną koncentracją związków fosforu (na przykład w następstwie stosowania kwasu zawartego w preparatach obniżających pH lub niektórych pokarmów) czy potasu. Ich obecność zazwyczaj objawia się bujnym wzrostem glonów i zmianami pH właśnie. Glony w tym momencie są naszym sprzymierzeńcem, warto jednak wspomnieć, że przede wszystkim rośliny wyższe „konsumują” zarówno związki oparte na tych pierwiastkach, jak i związki węgla, siarki i azotu. Ich nadmierny i bujny wzrost może być zatem sygnałem o tym, że akwarium jest dalekie od stanu równowagi. A zarazem niższe ich partie, zacienione, słabiej rosnące lub nieakceptujące zmieniających się parametrów i warunków, obumierając, napędzają cały cykl.

W kolejnych częściach poradnika zajmiemy się przeglądem urządzeń i materiałów filtracyjnych. A ponieważ wraz z wodą wodociągową do akwarium może trafić nikiel, ołów, żelazo, a w wyniku stosowania leków najczęściej miedź, zagadnienia te poszerzymy również o wiadomości z zakresu „chemii użytkowej”.