39 (445)

słanki, na których w ekonomii politycznej opiera się wnioskowanie dedukcyjne, mogą być fałszywe, mimo prawdziwości dokonanych obserwacji.

Stąd potrzeba ostrożnego traktowania wyników wnioskowania dedukcyjnego w ekonomii politycznej. Bezbłędność tego wnioskowania oraz dokładność obserwacji, służących za podstawę jego przesłanek, nie zapew nia bezbłędności jego wniosków. Szczególnie ważne jest tutaj dokładna określenie historycznego zasięgu wniosków wyprowadzonych na podrywie indukcji. Mogą one być prawdziwe w wąskim zakresie historycznym, a fałszywe w szerszym. To samo dotyczy wówczas wniosków dedukcn, dla której wymienione wnioski indukcyjne służyły za przesłanki.

Wnioskowanie redukcyjne jako narzędzie weryfikacji

Ostateczne wnioski, oparte na otrzymanych na podstawie indukrj. przesłankach i wysnute z tych przesłanek przez dedukcję, są sprawi runę przy weryfikacji. Na podstawie rezultatów tego sprawdzenia orzy-y-my o prawdziwości wymienionych przesłanek. Sprawdzenie to pc.rui więc na wnioskowaniu redukcyjnym. Redukcja zaś również nie jest ne-zawodnym sposobem wnioskowania. Nie jest nim dlatego, że praweir- ^r wniosek może być logicznym wynikiem zarówno prawdziwej, jak : fałszywej przesłanki. Wystarczy taki przykład: „Urodziłem się w styczniu

ttrwosn. wmaskm ąggjac-1 mmuc-

leiunś

itK^ł fsiszymaac ■wrrmsek okazuje s*ę J*afeijtt wmzsei Frarrłtcaiac orrgss ar

.o. pt - _t.

naa.ir

z .azą pewnością sew wmaski zgodne z zaec W ostatnim wyz; twierdzenia nanki ; Jasnego, ale więicme. i afcn.jz -założeń mooe-iz sjt prawdziwe, to prai '■iększe, im większa jett trawdopodobieństw: n *ie stwierdzenia, ze nr ■twerdzam, że tzrorzz-gn:

m-. mi zakres log.izz: .naoatti irr.* : marzec, zmnóejssz. sę M m przez sprawdzeń.; cnr, zakres ten da się -i»r -w 2"^{1 2}- się pewny. Jeże! ::    sm

•• miesiącu liczącym 21 zzł następuje wyrównanae ima.

126

1

wyłącznie dla dedukcji, która jedyna posiada moc logicznej konieczności (np. Łukasiewicz, O nauce. Poradnik dla samouków, Warszawa 1915, t. I, s. XVII s e*. nim Tadeusz Kotarbiński, Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodo api nauk, wyd. cyt., s. 262 - 270 i Kurs logiki dla prawników, wyd. cyt., s. 118 - 127). Jy: ‘ * dalej idzie Neyman, który odrzuca nawet termin rozumowanie indukcyjne, a

0    postępowaniu indukcyjnym (inductiue behauiour), jako o praktycznym pos*yu: - -niu, posługującym się metodą prób i błędów (Zasady rachunku prawdopodobne- n r

2

   statystyki matematycznej, Warszawa 1969, s. 1-2). Należy jednak stwierdź.: u* w postępowaniu indukcyjnym człowiek posługuje się rozumowaniem. Takierr. _ - m-nie rozumowaniu poświęcona jest książka Neymana. Ajdukiewicz używa ten .: c wnioskowanie dla oznaczenia zarówno rozumowania indukcyjnego i redukcy; epr, jak rozumowania dedukcyjnego (Zarys logiki, wyd. cyt., s. 160- 179). Ostatr.i: :: praktyki terminologicznej przyłącza się także Kotarbiński (Wykłady z dziejów ..upici, Łódź 1957, s. 242-243). Nowe uzasadnienie dla tej praktyki terminologiczr.e. : :,e praca Henryka Greniewskiego, Elementy logiki indukcji (Warszawa 1955). G'-:^-

ski wykazał, że indukcję można sprowadzić do dedukcji. Indukcja jest će-z-czm opartą na dwóch rodzajach przesłanek, mianowicie (1) na założeniu jednozr.i:: związków zachodzących w badanej rzeczywistości i na założeniu powtarzali:;: poświadczeń oraz (2) na wynikach konkretnych obserwacji. Wnioskowanie ind..-:: jot jako szczególny przypadek wnioskowania dedukcyjnego, jest wnioskowani en nym. Niepewność zaś wniosków indukcji nie jest rezultatem niepewności w; -ierr— wania, ale jest rezultatem niepewności pierwszej przesłanki, dotyczącej jećr::'sen

ności obserwowanych związków. Jeżeli te związki nie są jednoznaczne. £ iseji np. tylko charakter prawdopodobieństwa, to rezultat indukcji będzie też miał tyia* charakter prawdopodobieństwa.