42 (150)

formy aktywności ukierunkowane na opanowanie stresu określamy jako radzenie sobie ze stresem. Lazarus podaje kilka sposobów, w jaki ludzie radzą sobie ze stresem. Każdy z tych sposobów może służyć zarówno rozwiązaniu problemu, jak i opanowaniu emocji, a podjęte działania mogą być skierowane zarówno na otoczenie, jak i na siebie niezależnie od rodzaju dokonanej oceny relacji z otoczeniem (a więc np. te same sposoby radzenia sobie mogą być wykorzystane zarówno wtedy, gdy mamy do czynienia ze stratą, jak i wtedy, gdy oceniamy sytuację jako wyzwanie).

Jednym ze sposobów opanowania stresu jest poszukiwanie informacji. Kiedy znajdziemy się w sytuacji stresowej możemy poszukiwać informacji po to, aby dowiedzieć się czegoś o samej sytuacji, co będziemy mogli wykorzystać przy podejmowaniu decyzji o tym, w jaki sposób zachować się lub co zrobić, aby zmienić sytuację. Czasami informacje takie mogą służyć przewartościowaniu szkody, straty czy zagrożenia, a więc zmianie pierwotnej oceny sytuacji (np. dowiadując się o spodziewanej podwyżce płacy, możemy zmienić nasze dotychczasowe przekonanie, że doznajemy krzywdy). Informacje mogą także służyć potwierdzeniu słuszności wcześniejszej decyzji czy wreszcie sarnouspoko-jeniu. Czasami jednak unikamy informacji (wolimy czegoś nie wiedzieć, nie zdawać sobie z czegoś sprawy), ponieważ tego właśnie wymaga osiągnięcie samouspokojenia, co więcej pragniemy niekiedy pozostać w niepewności, nie znając wszystkich szczegółów, których moglibyśmy się dowiedzieć (pełna informacja mogłaby spowodować nasilenie zamiast osłabienia stresu). Zwłaszcza w sytuacjach, w których niewiele możemy zrobić, aby je zmienić (tzw. „sytuacje beznadziejne”, „bez wyjścia”) pozostawanie w niepewności może podtrzymać naszą nadzieję i odporność psychiczną. Wielu ludzi mówi, że „woli nie znać całej prawdy, bo gdyby ją poznali, to mogliby się załamać”. Niepewność i związana z nią nadzieja mogą pomagać w łagodzeniu cierpienia np. rozstając się z kimś, kogo bardzo kochaliśmy nie chcemy, aby nasz partner „zatrzaskiwał drzwi”, pragniemy podtrzymać nadzieję, że być może kiedyś powróci. Podobnie bywa z chorymi, przed którymi najbliżsi czy też lekarze ukrywają szczegóły dotyczące rozpoznania i rokowania w przebiegu choroby. Oczywiście niektórzy ludzie nawet w najbardziej dramatycznych okolicznościach chcą znać prawdę i mieć pełną świadomość tego co się dzieje i co może się zdarzyć, ułatwia im to bowiem przystosowanie się do sytuacji teraźniejszej i pomaga przetrwać w przyszłości („pogodzić się z losem”). Wynika stąd, że bardzo ważne jest, aby ludzie w otoczeniu takiego człowieka potrafili odkryć to, czego się od nich oczekuje: czy tego, aby powiedzieli „całą prawdę” czy raczej tego, aby zataili szczegóły, które mogą „załamać” drugiego człowieka. Łatwo domyśleć się, że nie jest to problem łatwy do rozwiązania, ponieważ ludzie mają zazwyczaj różną wrażliwość na sygnały docierające do nich od innych, a poza tym reakcja na „pełną prawdę”, nawet tę oczekiwaną może być bardzo zróżnicowana, a niekiedy dramatyczna (dlatego tak ważne jest, aby chcieć i umieć okazać takiej osobie wsparcie psychologiczne, „podtrzymać ją na duchu”). Inna sprawa, że ukrywanie prawdy także nie zawsze jest skuteczne (przeżycia emocjonalne niekiedy „malują się na twarzy” i obserwując innych łatwo jest odgadnąć czy domyśleć się, jaki obrót przybrały sprawy).

Innym sposobem radzenia sobie w sytuacjach stresowych jest podejmowanie bezpośrednich działań, czyli różnych czynności służących zmianie tej sytuacji. Działania takie (niektóre z nich wymieniłem w punkcie A) są bardzo zróżnicowane i mogą służyć zarówno przezwyciężeniu skutków jakiegoś przeszłego zdarzenia (np. kobieta ponownie wychodzi za mąż po nieudanym związku albo koncentruje się na sprawowaniu opieki i wychowaniu dziecka, albo angażuje

81