skanuj0039

radzenia sobie ze stresem, zwrócimy jeszcze uwagę na integracyjny model radzenia sobie ze stresem Matheny i wsp. (1986), przedstawiony w tablicy 4,1.

Tablica 4.1. Integracyjny model radzenia sobie ze stresem

Strategia prewencyjna	Strategia zwalczania
(1) Stresory związane z przystosowaniem do warunków życia	(1) Rejestrowanie stresorów i symptomów
(2) Przystosowanie się do poziomu wymagań	(2) Oszacowanie swoich możliwości
(3) Zmiana wzorców zachowań wywołujących stres	(3) Zwalczenie stresorów: -    rozwiązywanie problemów -    stanowczość -    desensytyzacja
(4) Rozwój sposobów radzenia sobie ze stresem: -    fizjologiczne aktywa (poziom pobudzenia) -    psychologiczne aktywa (poczucie własnej wartości) -    poznawcze aktywa (wiara w siebie, umiejętność radzenia sobie z czasem, wiedza) -    społeczne aktywa (wsparcie społeczne, umiejętność nawiązywania przyjaźni) -    ekonomiczne aktywa	(4) Tolerowanie stresu: -    restrukturyzacja poznawcza -    zaprzeczenie rzeczywistości -    koncentracja uwagi na zadaniu
	(5) Obniżenie pobudzenia: -    relaksacja -    odreagowanie -    leczenie się

Jak z powyższej tablicy wynika, podstawową strategią prewencyjną jest sprostanie codziennym stresowym zdarzeniom życiowym. Druga strategia wiąże się z koniecznością przystosowania się do poziomów wymagań środowiskowych, zawodowych, rodzinnych itp. Rozbieżność między poziomem wymagań, a możliwościami jednostkowymi człowieka prowadzi do przejścia ze strategii prewencyjnej do strategii zwalczania stresu.

Trzecia kategoria prewencyjna polega na zmianie wzorców zachowań, które generują stres, takich jak np.: (a) reaktywność emocjonalna (jako cecha osobowości) z tendencją do zachowań lękowych, przejawiających się postrzeganiem potencjalnego zagrożenia; (b) Typ A zachowania, którego syndrom składa się z następujących zachowań: rozdrażnienie, wrogość, agresywność, autorytamość, rywalizacja, dominacja itp.

Czwarta strategia prewencyjna związana jest z rozwojem odporności na stres w zakresie: możliwości fizjologicznych (unikanie chorób, unikanie czynników ryzyka chorób psychosomatycznych np. nikotyna, alkohol itp.), możliwości psychologicznych (zaufanie, poczucie kontroli, samoocena), możliwości poznawczych (wiara w siebie, panowanie nad czasem, zdobywanie wiedzy), możliwości społecznych i ekonomicznych (umiejętność współżycia z innymi, wsparcie instytucji społecznych, zarobkowanie).

Strategia zwalczania stresu obejmuje pięć klas:

(a)    Rejestrowanie stresorów i objawów stresu stwarza możliwości walki z nimi i zapobiegania osiąganiu stanów chronicznych stresu.

(b)    Ocena swoich możliwości w obliczu stresu stanowi podstawę przygotowania się do aktywnej walki ze stresem. Często psychoterapeuci zaczynają właśnie od tego etapu cały proces psychoterapii.

(c)    Zwalczanie stresów związane jest w pierwszym rzędzie z próbą eliminowania czynników stresowych, a także z rozwiązywaniem trudnych problemów, stanowczością walki ze stresem, a także desen-sytyzacją (eliminowaniem nadwrażliwości, takich jak np. fobie).

(d)    Tolerowanie stresu jest niezbędne, gdy zawiodą inne strategie, jak np. eliminacja czynników stresowych, i wiąże się między innymi z restrukturyzacją poznawczą polegającą na zmniejszaniu percepcji zagrożenia, identyfikacji z pozytywnymi rezultatami we właściwej proporcji do niepowodzeń itp. Tolerowanie stresu wiąże się także z ucieczką od rzeczywistości poprzez znane mechanizmy obronne wyparcia, zaprzeczenia rzeczywistości itp. Inna strategia w obrębie tolerowania stresu wiąże się z koncentracją uwagi raczej na czynniku stresowym niż na reakcji emocjonalnej, którą wywołuje. Stwarza to odpowiedni dy-

365