51 52 (2)

piero gdy te ostatnie zostaną w jakiś sposób zaakceptowane, możliwe są badania zmierzające do ustalenia hierarchii wartości pośrednich. Wartościami zaś naczelnymi zajmuje się filozofia wartości. Stąd związek pedagogiki z filozofią. Nie można bowiem zachowań człowieka zredukować do czysto behawiorys-tycznych ujęć, tak jak to ma miejsce w przyrodoznawstwie (choćby ze względu na fakt racjonalności zachowań człowieka);

f)    konieczność uwzględnienia funkcji prognostycznej w pedagogice, a więc twierdzeń dotyczących ważności przepisów, norm społecznych, czy wspomnia nych już wyżej wartości. Pedagogika musi wskazywać na cele i wypowiadać prognozy dotyczące przyszłości wychowania (w pedagogice chrześcijańskiej sięgają one aż perspektywy wieczności);

g)    konieczność poszukiwania i uzasadniania efektywnych sposobów, pozwalających w drodze wychowania osiągać zamierzone (wartościowe) stany osób lub społeczeństw - a więc poszukiwanie technik, procedur, dobór środków do celu i opracowywanie technologii wychowawczych¹.

Te i cały szereg możliwych jeszcze do wyliczenia racji sprawia, że w pedagogice bardzo trudno byłoby osiągnąć jakiś poziom, stan naukowy względnie czysty, który wzniósłby się ponad to, co utopijne, ideologiczne, religijne, światopoglądowe czy wręcz mistyczne². Nie wolno jednakże mniemać, że specyficzność poznania w pedagogice (jak zresztą w humanistyce), sięga tak daleko, iż narusza granice racjonalności wiedzy albo wręcz ogranicza pedagogikę np. do opisu. Typologiczne interpretacje (typ = układ własności według proporcji ich natężenia, powtarzający się wśród egzemplarzy jakiegoś zbioru, ale nie w sposób identyczny) również w pedagogice są nieodzowne. Należy jednak zdecydowanie zwalczać pozaracjonalne zabiegi, chcące uprawomacniać tezy pedagogiki³.

Można natomiast spojrzeć na pedagogikę trochę przez analogię do medycyny. W medycynie również nie chodzi tylko o przeprowadzanie analiz i wypowiedź o sytuacji, jaka jest, lecz chodzi o odwagę postawienia diagnozy i o prognozowanie leczenia. Tak jak medycyna, również pedagogika jest zmuszona poruszać się pomiędzy tym co indywidualne a uniwersalne, pomiędzy wiedzą teoretyczną a praktycznym działaniem, pomiędzy faktami a ideami, pomiędzy oczekiwaniami indywidualnymi a społecznymi. Pedagogika wypracowuje nie tylko wiedzę, lecz zasady, strategie i metody działania. Nie tylko

I*M inuje badaczy zagadnień pedagogicznych, lecz również ma formować praktyków wychowania¹²⁸.

Kontynuując natomiast podkreślaną analogię między pedagogiką u medycyną, można widzieć jako kwestię dość istotną wprowadzenie rozróżnienia między pedagogiką naukową a sztuką, wiedzą naukową a potoczną (tak juk istnieje medycyna naukowa i niekonwencjonalna, wiedza medyczna naukowa i znachorstwo itd.).

Pedagogika nie może więc wykluczać wiedzy nauk przyrodniczych, ale też musi się troszczyć o solidną wiedzę nauk humanistycznych, o wiedzę filozoficzni! i teologiczną. Jaką jest więc ona nauką? Jak ją scharakteryzować? Z jakiego 11 ulzaju teorią naukową mamy do czynienia w przypadku teorii pedagogicznej?

Te pytania podejmie następny rozdział. ^{4 5 6 7 8 9 10}

1

   Zob. V. K. Richmond (Ed.), Domande sulla tecnologia dell' educazione, Roma, Arman-do, 1973; R. T i t o n e (Ed.), Questioni di tecnologia didattica, Brescia, La Scuola, 1974.

2

   Zob. w tych kwestiach stanowisko W. B r e z i n k a, Metatheorie der Erziehung, s. 14-25.

3

   Zob. J. Ladriere, I rischi della razionalita. La sfida delle scienza e della tecnologia alle culture, Torino, SEI, 1978; C. N a n n i, L’educazione e scienze dell’educazione, s. 11-15.

4

’^H W związku z tym ostatnim rozróżnieniem, wskazuje się w wielu krajach na dwa typy

5

I mlccnia i badań w zakresie pedagogiki. Jeden typ kształcenia zwrócony bardziej na badanie

6

I im produkcję wiedzy jest umieszczany w zasadzie w sektorze nauk humanistycznych. Drugi typ

7

I u/.lułccnia zwrócony jest bardziej na przygotowanie praktyków i zbliżony do tradycji kształcenia

8

piilllcchnicznego. Pierwszy typ kształcenia bardziej podkreśla profesjonalny profil badacza; drugi

9

miloiiiiast podkreśla profil profesjonalny operatywny (praktyka). (Zob. C. Nanni, Educazione e

10

inultiifogia, s. 38-40).