58

_

2. RÓŻNORODNOŚĆ ŻYCIA NA ZIEMI

Budowa mózgu ssaka

•    ośrodkowy uktad nerwowy o planie budowy mózgowia jak u innych owodniowców

•    relatywnie bardzo duże kresomózgowie (K); półkule mózgowe pokryte pofałdowaną korą mózgową zbudowaną głównie z istoty szarej (kory nowej)

Rozmnażanie się i rozwój ssaków

jądro

nasieniowód

Układ wydalniczy i rozrodczy ssaków -samca (A), samicy (B)

Ssaki sq rozdzielnopłciowymi owodniowcami. Zapłodnienie jest wyłącznie wewnętrzne, jak u wszystkich kręgowców lądowych. Większość ssaków jest żyworodna (wyjątkiem są stekowce). U łożyskowców rozwijający się zarodek w macicy pobiera niezbędne substancje (pokarm i tlen) i usuwa metabolity (mocznik, C0₂) za pośrednictwem łożyska do krwiobiegu samicy.

Łożysko to wspólna część matczyna (ściana macicy) i zarodka (kosmówka i omocznia, naczynia krwionośne).

Częsty jest dymorfizm płciowy i złożone zachowania godowe (pora godowa - ruja). Powszechna jest opieka nad potomstwem.

i układ krwionoji

Budowa serca ssakg

^SnY (E)

•    w związku z przejmowaniem przez ośrodki płatów potylicznych półkul mózgowych funkcji wzrokowych śród mózgowie (S) jest małe

•    bardzo duży móżdżek (M)

•    półkule móżdżku pokryte są korą móżdżku (bardzo sprawna koordynacja ruchu)

tętnij

odbyt komórka

pęcherz

moczowy

jajowód

nerka

moczowód

pochwa

cewka

sionek

prawy

lewy U

KREW

■ ułlenowana

lodtienawafic

•    układ krwionośny - ^fc'

u innych czworonogów s»^!-'' się z dwóch obiegów - - -nego i obwodowego

•    serce jest przedzielone dwa przedsionki i dwie ry; krew się nie miesza

•    erytrocyty bezjądrzasts

•    podobnie jok u ptakc-* występuje jeden łuk aorty, o = zachował się lewy

3.1. SAMOŻYWNOŚĆ

Odżywianie - czynność życiowo polegająca na pobieraniu przez organizm ze środowiska substan-; niezbędnych do podtrzymywania funkcji życiowych i rozwoju organizmu. Może zachodzić na drodze samożywności lub cudzożywności. Istnieją też organizmy miksotroficzne.

Pokarm - substancja organiczna lub nieorganiczna pobrana przez organizm ze środowiska i wykorzystana do budowy własnych struktur lub do „produkcji" energii.

Sposoby odżywiania się organizmów

ORGANIZMY*

autotroficzne (samożywne)

tworzą związki organiczne ze związków nieorganicznych, przy udziale energii

świetlnej - fotoautotrofy (rośliny,

część protistów i bakterii)

chemicznej - chemoautotrofy (część bakterii)

heterotroficzne (cudzożywne)

tworzą związki organiczne z materii organicznej wytworzonej pośrednio lub bezpośrednio przez autotrofy I ~    I    |

holozoiki    saprobionty pasożyty i półpasożyty

'Podział len nie uwzględnia organizmów miksotroficznych.

wszystkożercy

(człowiek)

-roślinożercy

(królik)

‘-mięsożercy

drapieżcy

(kot)

- padlinożercy

(sęp)

saprofity (drożdże) saprofagi glebożercy (dżdżownica)

-    mułożercy (tubifeks)

-    kałożercy (żuk gnojowy)

-zewnętrzne L jemioła (wesz)

-wewnętrzne (glista)

Samożywność (autotrofizm) - zdolngść pobierania z otoczenia węgla w postaci nieorganicznego związku, jakim jest dwutlenek węgla, i wbudowywanie go we własne substancje organiczne. Przyswojenie C0₂ (asymilacja C0₂) może się odbywać przez fotosyntezę lub chemosyntezę.

Rodzaje fotosyntezy

oksygeniczna - to dominująca forma przyswajania węgla w przyrodzie, przeprowadzają ją wszystkie rośliny, sinice i niektóre protisty. Żró-dtem elektronów jest woda.

energio

6C0₂ + 6H₂O^ś—“C₆H,₂0₆

' +óo₂

anoksygeniczna - przeprowadza ją większość bakte-• fatosyntetycznych. Źródłami elektronów są głównie wodór cząsteczkowy lub siarkowodór patrz: reakcja chemiczna), a -awet triosiarczan.

energio

6CO, + 12H₂S^ⁿ⁰C₆H₁₂O₆ + 12S + 6KO

Fotosynteza - (gr. photos - światło, synthesis - składanie)

-    synteza związków organicznych (cukrów) z prostych związków

mineralnych (dwutlenku węgla i wody) z wykorzystaniem energii świetlnej pochłanianej przez barwniki asymilacyjne i przekształcanej na energię chemiczną. Na fotosyntezę składają się reakcje zależne od światła (faza jasna) i niezależna od światła (faza ciemna). Zachodzi u roślin i protistów mających chlorofil oraz u bakterii mających bakteriochlorofil lub chlorofil typu Chloro-bium. Fotosynteza odbywa się w liściach i w łodygach roślin zielnych, w zmodyfikowanych łodygach kaktusów, a także w zmodyfikowanych korzeniach, np. storczyków epifitycznych. Tkanki roślin, w których zachodzi fotosynteza, to miękisz asymilacyjny, zwarcica, komórki szparkowe skórki.    y

/

Przystosowanie rośliny dwuliściennej do optymalnego wykorzystania energii świetlnej ir~^

Optymalny dostęp do światła oraz właściwą ekspozycję na słońce zapewniają roślinie:

-    wzniesiona łodyga

-    sposób ułożenia liści na pędzie (zwykle ułożenie mozaikowe)

-    zróżnicowanie wielkości liści - światło dociera do wszystkich liści

-    płaska powierzchnia blaszki liściowej, która wychwytuje dużą ilość światła

-    cienka blaszka liściowa

-    ogonek liściowy, który utrzymuje blaszkę w odpowiednim położeniu

-    heliotropizm - zmiana ustawienia li: w stosunku do kierunku padania promieni słonecznych