7

pieczy i dlatego stosuje się tę metodę wówczas, gdy nie jest konieczne usunięcie ! wszystkich cząstek ciała stałego z cieczy. Dekantację stosuje się też jako' postępowanie pozwalające na przemycie osadu.

Praktycznie wykonuje się dekantację przez ostrożne przechylenie naczynia J i zlanie cieczy znad powierzchni osadu. Dekantację można przeprowadzić I jedynie wtedy, kiedy cząstki ciała zawieszonego są większe niż 5 pm. W przy- j padku cząstek mniejszych trudno jest uzyskać sedymentację cząstek, gdyż sile ciężkości przeciwstawiają się ruchy Browna, którym podlegają cząstki zawieszone (str. 72, 99).

2.<

Wirowanie

Wirowanie jest procesem pozwalającym na szybkie oddzielenie cząstek fazy stałej od ciekłej przez wykorzystanie siły odśrodkowej. Do tego celu służą różnego rodzaju wirówki. Zazwyczaj główną ich część stanowi bęben, umieszczony w specjalnej obudowie, obracający się z dużą prędkością dookoła swojej osi. Bęben wykonuje do kilku tysięcy obrotów na minutę, a w ultrawirów-kach — do kilkuset tysięcy. Ze względu na zasadę działania można wyróżnić wirówki sedymentacyjne i filtracyjne.

Wirówki sedymentacyjne. Mają w technologii farmaceutycznej ograniczone zastosowanie. Działają na tej zasadzie, że oddzielona od osadu podczas wirowania ciecz przelewa się przez górną krawędź bębna do przestrzeni między obudową a bębnem, skąd jest odprowadzana do zbiornika. Osad odrzucany jest natomiast na ściany bębna, z których jest okresowo usuwany.

Wirówki filtracyjne (ryc. 2.14). Mają większe zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym. Ściany bębna są perforowane i wykładane tkaniną filtracyjną. Podczas, wirowania zawiesina jest odrzucana siłą odśrodkową na ściany bębna, przy czym klarowna ciecz wypływa na zewnątrz, do obudowy, a osad pozostaje na tkaninie.

Ryc. 2.14. Wirówka filtracyjna.

ie

Wyciskan

W praktyce metoda ta ma zastosowanie najczęściej przy sporządzaniu preparatów z surowców roślinnych (nalewki, wyciągi, soki, oleje). Proces ten przeprowadza się przy użyciu prasy. Zastosowane ciśnienie pozwala usunąć z surowca roślinnego jak największą ilość rozpuszczalnika zawierającego wyekstrahowane substancje czynne. Wyciskanie stosuje się po uprzednim zlaniu płynu znad surowca, do prasy przenosi się wilgotny surowiec. Materiał wyciskany może być umieszczony w prasie po uprzednim owinięciu go w tkaninę filtracyjną, aby ułatwić usuwanie go po skończonym procesie i zapobiec przedostawaniu się do płynu cząstek stałych. Mimo to uzyskany płyn nie jest całkowicie klarowny, najczęściej, po uprzednim odstaniu, musi być dekantowany i filtrowany.

Ważne jest, aby wszystkie części prasy stykające się z materiałem wyciskanym były wykonane z me reagującego z mm tworzywa. Najczęściej korzysta się z pras sporządzonych ze stali kwasoodpornej.

Spośród licznych odmian pras ciśnieniowych najczęściej używana jest prasa śrubowa (ryc. 2.15). Stosowana jest w technologii farmaceutycznej od wieków i nadał jest podstawowym urządzeniem służącym do wyciskania np. surowców roślinnych. Nic więc dziwnego, że niemal identycznie wyglądające prasy śrubowe można spotkać zarówno w muzeach farmaceutycznych, jak i we współczesnych pracowniach leku roślinnego. W prasie tej materiał wkłada się do

47