88 (126)

88 Marcin Bujnowski

graficznym - wytypowanie obszarów, które mogą korzystać z finansowego wsparcia funduszy strukturalnych. Przejawem koncentracji jest przeznaczanie większości środków na pomoc dla najsłabiej rozwiniętych regionów UE - tzn. regionów celu 1 (obecnie celu „Konwergencja”).

Zasada komplementarności pomocy unijnej oznacza z kolei, że z budżetu unijnego pokrywana jest jedynie część kosztu realizacji programów rozwoju regionalnego, a państwa członkowskie muszą je finansować ze środków krajowych (zarówno z budżetu państwa, samorządów, jak i środków prywatnych). Pułapy dofinansowania ze strony Unii wynosiły w omawianym okresie generalnie do 75% kosztów projektów w regionach celu 1, do 50% w regionach celu 2 i 3 i do 85% dla projektów finansowanych z Funduszu Spójności.

Z powyższą zasadą powiązana jest zasada dodatkowości, mówiąca, że fundusze strukturalne nie zastępują krajowych środków publicznych przeznaczonych na politykę regionalną, lecz je powiększają. Państwa członkowskie nie mogą zatem redukować własnych wydatków na działania strukturalne, „usprawiedliwiając” to wzrostem pomocy unijnej.

Ostatnią z wymienionych zasad polityki spójności jest zasada kontroli i monitoringu, tak na etapie tworzenia i kwalifikacji poszczególnych programów do wsparcia, jak i w toku ich realizacji, co ma na celu oczywiście zapewnienie odpowiedniego wykorzystania funduszy pomocowych. Działania te uzupełnia ocena ex antę i ex post zamierzonych i uzyskanych efektów pomocy unijnej.

W okresie programowym 2000-2006 działania na rzecz podnoszenia konkurencyjności słabszych regionów i podnoszenia spójności gospodarczej obszaru UE prowadzone były w oparciu o powyższe zasady w ramach trzech celów i czterech inicjatyw wspólnotowych, z wykorzystaniem środków czterech funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności.

Cele polityki spójności wyznaczają typy problemów gospodarczych i społecznych, których występowanie w danym regionie stanowi podstawę do udzielania mu wsparcia z funduszy strukturalnych. Konsekwencją ustanowienia celów' polityki spójności, co miało miejsce w 1988 r., kiedy to wyprowadzono w życie radykalną reformę funduszy strukturalnych, było wyznaczenie - w⁷ oparciu o określone obiek-tywme kryteria - regionów będących beneficjentami tej polityki.

Około 70% wszystkich środków funduszy strukturalnych trafiło w latach 2000-2006 do regionów tzw. celu 1. Wysoki stopień koncentracji środków pomocowych w⁷ regionach tego celu (które skupiały ok. 22% ludności UE) świadczy o tym, że jest on najważniejszym obszarem alokacji wsparcia w ramach polityki spójności. Podstawowym zadaniem interwencji regionalnej jest tu promowanie rozwoju i niezbędnych dostosowań strukturalnych w regionach opóźnionych w rozwoju społeczno-gospo-