9 (1537)

3c

ale powinno mieścić się ono w granicach zachowań apołecznie akceptowanych. Pewna doza kontrolowanego i doatoaowanego do bodźca napięcia agreeywnego Jest składnikiem zdrowej osobowości społecznej. Dzięki niej, między innymi, człowiek emocjonalnie dojrzały Jeat w etanie walczyć o aprawy, które uważa za słuszne i bronić się w sytuacjach zagrożenia. Napięcie o zabarwieniu agresywnym mobilizuje nas wówczas, gdy tego wymagają trudności życiowe.

Dardzo

Jednakie trzeba\wyraźnie rozróżnić stosowne do okoliczności napięcie agresywne od wrogości. Należy też pamiętać, że nawet w najgłębszym uczuciu dla bliskiego człowieka iatnieje zawsze element ambiwalencjl - brak go tylko w stosunku do o-sób zupełnie obcych i obojętnych.

Całkowita niezdolność do zachowań zaczepno-obronnycb, nawet w obronie własnej, jest przejawem bardzo głębokich stanów lękowych i łączy się z poważnymi zaburzeniami struktury osobowości. Między innymi niezdolne do agresji są niektóre dzieci autystyczne, którym lęk nie pozwala ani Da kontakty przyjacielskie, ani zaczepDO-obronne, zaś dominującą formą zachowania wobec ludzi jeat ucieczka. Napięcie emocjonalne Jednak u nieb istnieje i - nie znajdując normalnego ujścia ani w postaci zwykłego wśród dzieci czubienia się, ani chwil oporu wobec osób znaczących - zostaje nierzadko rozładowane w postaci samouazkadzenla.

Dziecko, które ujawnia impulsy agresywnej ale zarazem u-mie je kontrolować, może obronić się podczas zwykłych między dziećmi, a zwłaszcza chłopcami ₍pół-zabawowych lub tylko zabawowych zmagań, odpowiedzieć ostro na napaść słowną ltd. Bów-nież te umiejętności musi dziecko opanować, by mogło utrzymać poczucie bezpieczeństwa 1 aeuaowystarczalności życiowej.

Uwagi te dotyczą "czubienia się" w zabawie, nie zaś zachowań wrogich, czy przejawów okrucieństwa, którym wychowawca muai oczywiście stanowczo przeciwdziałać. Korzystne Jest watem prowadzenie takich gier ruchowych lub innych zabaw,    w

których dzieoi w sposób kontrolowany mogą dać ujśoie naturalnej skłonności do napaści - obrony, Jak np. śnieżki ozy odgrywanie w zabawie sytuacji konfliktowych.

Trzeba za’8ze parnię taó, że skłonności do działań za-czepno-odpornych nb można negować. Jeśli nie ulegnie ona socjalizacji w toki abaw i przezwyciężania codziennych niewielkich konfłiktóy, przybrać może postać niekontrolowanej, ślepej agresji, oącź nawet niekiedy samouszkodzenia.

Najczęściej przyczyną nadmiernej agresywności, ktćra nie może być spcłecznie akceptowana, Jest silne poczucie zagrożenia. W szcsgćLności dzieci często karane fizycznie Jeśli nie popadłą v bierność i zastraszenie - odpowiadają na agresję dorosły® (gresywnością wobec słabszych. Wśród głębiej UDoaledzonyrh zdarza się niekiedy ślepa agresjat dziecko pod wpływem impilei agresywnego ud. rza bez wyboru to dziecko, które znajduje £ięnajbliżeJ, niekoniecznie zaś to, które Je zaczepiło. Takii zicbowanie Jest objawem braku rozeznania w sytuacjach społicziych. ślepej agresji należy przeciwdziałać poprzez ułatwieiie dziecku sensownych kontaktów z rówieśnikami w sytuacjach ko.fiiktowycb.

Nauczycie! misi nieraz tolerować w pewnych . granicach zachowania zaczipn-obronne, ale nie wolno mu dopuścić,    by

dziecko mogło ni sutek tego rodzaju zachowania stracić    po

zycję osoby spoecnie akceptowanej.

5.10. Potrzeby, ktcrycb zaspokojenie jest niezbędne dla ..rozwoju pa y 9. e m <£ o ryc znego__

Potrzebą rycbu._

Znaczenia potrzeby ruchu u dzieci, a u dzieci głębiej upośledzonych w azczególności, nie apoaćb przecenić; element ruchu wchodzi biwlen w skład każdego przejawu aktywności człowieka.

W innej p-aci autorki przedstawiono szerzej te dziedziny aktywności diiedca upośledzonego, dla których właściwe zaspokojenie potr.ebj ruchu ma znaczenie podstawowe. Tutaj wymienimy je tylk> ptkrótce:

- poruszanie się mleży do najważniejszych potrzeb biologicznych i Jest varuikiem utrzymania zdrowia fizycznego - dlatego akrępoweiie ruchów uważane jest za jedną z najcięższych kar;

■ i