bożena wojtasik doradca zawodu strona 19

18

zachodni) autorzy¹. Na ten fala zwraca uwagę S. Barcik zaznaczając, iż określenie „orientacja zawodowa” zostało przejęte w Polsce z literatury francuskiej, natomiast hardziej popularnym i zarazem bardziej tradycyjnym terminem jest „poradnictwo zawodowe”. Zdaniem autora określenie to, ponieważ kojarzy się z działalnością krótkotrwałą, zostaje w polskiej literaturze wypierane przez termin „orientacja zawodowa”, który kładzie nacisk na długotrwałe przygotowanie do wyboru zawodu. Jednocześnie zauważa, że poradnictwo nie musi oznaczać krótkotrwałej akcji i dlatego w literaturze niemieckiej, angielskiej i amerykańskiej używa się terminu „poradnictwo zawodowe”². W literaturze polskiej tak mocno zakorzenił się termin „orientacja zawodowa”, że niektórzy autorzy nie używają terminu „poradnictwo zawodowe”³. Autorką, która próbuje utożsamić oba terminy, jest I. Janiszowska ⁴ Wydziela jednak „orientację szkolną” oraz „orientację zawodową” i twierdzi, iż pierwszy termin określa zadania pedagogiczne, drugi zaś zadania społeczne⁵.

W literaturze psychologicznej i pedagogicznej można wyróżnić trzy główne kierunki definiowania terminu „orientacja zawodowa”:

1.    Orientacja zawodowa w węższym znaczeniu jest utożsamiana głównie z informacją zawodową. W. Rachalska określa je mianem „orientacji w czymś"⁶ (kierunek zawodoznawczy).

2.    Orientacja zawodowa w szerszym znaczeniu — „orientacja na coś”, na określony cci. Celowa, systematyczna i długotrwała działalność prowadząca do trafnego wyboru zawodu. Utożsamianie rej działalności z procesem wychowawczym: wychowanie do zawodu (kierunek pedagogiczno-psy-chologiczny).

3. Orientacja zawodowa w ujęciu systemowym — uznanie tego działania jako zjawiska o zasięgu społecznym (kierunek socjologiczny).

Po przeanalizowaniu poszczególnych grup definicji okazuje się, że najbardziej popularnym, powszechnym wręcz sposobem definiowania tego terminu jest określenie go w szerszym znaczeniu (kierunek pcdagogicz-no-psychologiczny). Zwolennikami takiego stanowiska — orientacja zawodowa jako część procesu wychowania, który powinien prowadzić do trafnego wyboru zawodu —są m.in.: S. Baścik ⁴⁷, A. Bukowska-Jóźwicka ⁴⁸, A. E. Gołorns/tok ⁴⁹, I. Janiszowska ⁵⁰, A. Jawłowska ⁵¹, K. l.elińska ⁵², W. Okoń ⁵³, W. Rachalska ⁵⁴, B. Suchodolski ⁵⁵, S. Szajek ^5Ó, J. Włodek-Chronowska^5;. Zdaniem W. Rachalskiej „orientacja zawodowa obejmuje całokształt zabiegów wychowawczych, mających pomóc młodzieży w samodzielnym, właściwym i uzasadnionym wyborze zawodu. Ma ona zatem charakter wychowawczy” ^5S. Podobną definicję odnajdujemy w Słowniku pedagogiki pracy: „orientacja zawodowa — całokształt oddziaływań wychowawczych mających pomóc młodzieży w wyborze zawodu” ⁵⁹. Również A. Jawłowska wyraża przekonanie, że orientacja zawodowa ma nie tylko dostarczać informacji, ale również rozwijać zainteresowania i zdolności

■*⁷ S. B a i c i k, op. cii., s. 59.

⁴⁸ A. B ukowska-Jóźwicka. Teoretyczne podstawy określenia przydatności zawodowej człowieku, [w:] Wybór zawodu. red. A. Jawłowska, Wrocław 1972, s. 67.

^lf' Szkoła i wybór zawodu, red. A. R. Gołomsztok, PWN, Warszawa 1972, s. 20.

I J u n > s i o w s k a, op. cii.

⁵¹ A. Jawtowsk a, Wprowadzenie, [w;] Wybór zawodu, s. 25.

K Lclińska, Przygotowanie uczniów do wyboru zawodu meusdq zajęć praktycznych, WSiP. Warszawa 1985. s. 23.

W. Oko ń. Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa 1981. s. 214-215.

W. R a c h a 1 s k a, op. cii.; t a ż, Ponulnictwa zawodowe — jego specyfika i wspólnota z ogólnymi problemami poradozr.awstwa, [w:] Teoretyczne i metodologiczne problemy porada-znawstwa, Wyd. UWr., Wrocław 1985. s. 352; l a /. Analiza wybranych pojfć, [w:] Orientacja i poradnictwo zawodowe w szkole podstawowej, red. W. Rachalska, WSiP. Warszawa 1980, s. 13.

B. S u c h o d o I s k i, Wstęp, (w:) Wybór zawodu, s. 16.

⁵⁶ S. S z a j c k. System orientacji i poradnicza zawodowego, PWN. Warszawa 1989, S. 33-34; i c n ż c. Rola szkół zawodowych i zakładów pracy w orientacji zawodowej, WSiP, Warszawa 1986. s. 14-15.

^s' J. W ł o d c k - C h r o n o w s k a. Poradnia.... s. 28-29.

W. R a C h a 1 s k a. Analiza..., s. 13.

Słownik pedagogiki pracy, $. 215.

1

   S. D c i c h s e ], Be/ufsberatunę. |w:] Hatulbuch zur Beru/swa/dvorbereinmg, NUrnbcrg 19X4. s. 122. Autor dzieli poradnictwo zawodowe (Bcrufsbcralung) na: orientację zawodową (Bciulsoricnlicrung), zawodowe poradnictwo (bciutlichc Bcrarung), przyspieszenie zawodowego kształcenia (Pdrdcrung beruflichcr Aushiklung) oraz pośrednictwo w kształceniu (Ausbil-duiigsvcnni(ilung).

2

   S. B a ś c i k, Wybór zawodu a szkoła, WSiP. Warszawa 1974. s. 53-54. W języku niemieckim Bcrufsbcralung, w angielskim guidancc, counseling. których znaczenia w języku polskim są bliższe poradnictwu zawodowemu aniżeli orientacji zawodowej.

3

⁴¹ Np. K. Lclińska czy A. Jawłowska. Również w Słowniku pedagogikip/acy, Ossolineum. Wrocław 1986. s. 214-216. nic ma określenia ..poradnictw-o zawodowe”, natomiast są dclinio-wane terminy: ..orientacja szkolna i zawodowa”. ..orientacja zawodowa” czy też ..orientacja ustawiczna”.

4

   I. Janiszowska. Zagadnienia orientacji i selekcji szkolnej, PZWS. Warszawa 1971. s. 26-27. Autorka pisze: ..orientacja zawodowa odpowiada mniej więcej używanemu u nas terminowi >♦ poradnictwo zawodowc«” ale w dalszym ciągu rozważań zwraca uwagę, że w poradnictwie zawodowym podkreśla się moment udzielania porady, natomiast orientacja szkolna i zawodowa obejmują szerszy wachlarz zagadnień.

5

   Ibidem, s. 28.

6

^iC W języku potocznym termin ..orientacja” jest łączony z. dopełnieniem ..w czym” albo, rzadziej, „orientacja na coś” (czyli ukierunkowanie działalności na określony cel). To ważne rozdzielenie obu określeń opisała W. R a c h a I s k a. op. cir., s. 16