amat urz kr054

przymocowuje się zwykle do ciężkiej podstawy (płytka ołowiana na podkładce z filcu), ułatwiającej manipulację jedną ręką, bez konieczności przykręcania klucza do stołu. Doprowadzenie do klucza stanowią przewody w ekranie metalowym połączonym z uziemioną obudową nadajnika.

Klucze takie są często wyposażone w zwieracze w postaci dodatkowej dźwigienki; są one przydatne przy próbach i strojeniu nadajnika.

Klucz dwustronny, którego konstrukcję ilustruje rys. 4-23, umożliwia manipulację bez większego wysiłku operatora z szybkością docho-

i	J	r r
	tf	$		2
W il i i _L_^				- 20~
Tl	ł W f
	12	-— 73—^— 20—

/

Rys. 4-23. Konstrukcja klucza dwustronnego:

j — fosforobrązowe (stalowe) sprężynki pińskie 5X40X0,2; 2 — podstawa; j — zaciski wyjściowe klucza; 4 — kołki wsporcze; .> — sprężysta kotwico klucza; e — kołki wsporcze z wkrę-tan.t regulacji styków; l — i oiowany uchwyt klucza; s •— kołek centralny ograniczający

dzącą do 150-7- 200 znaków na minutę. Dzięki dwustronnej pracy styków klucza zaoszczędza się tu połowę jego ruchów. W odróżnieniu od klucza sztorcowego w płaszczyźnie pionowej manipuluje się kluczem dwustronnym w płaszczyźnie poziomej, przerzucając trzymany lekko między palcami uchwyt kotwicy w lewo i prawo. Klucz utrzymywany jest w położeniu środkowym przez sprężysty element kotwicy.

Inną konstrukcję posiada klucz półautomatyczny, w którym wykorzystuje się wielokrotne drgania sprężystego pręta. Pojedyncze naciśnięcie dźwigni daje szereg regularnie rozmieszczonych kropek o jednakowym czasie trwania. Przechylenie dźwigni głównej w drugą stronę powoduje nadanie ciągłej kreski, której czas trwania nie jest już regulowany żadnym automatem (stąd nazwa — klucz półautomatyczny).

Konstrukcja tego klucza uwidoczniona jest na rys. 4-24.

Czas trwania kropek, oraz czas przerwy pomiędzy nimi (oba czasy są sobie równe) ustala się przez przesuwanie ciężarka tworzącego wahadło, wzdłuż ramienia drgającego. W miarę zwiększania długości ra-

Rys. 4-24. Konstrukcja klucza półautomatycznego (bug):

I — pręt drgający: 2 *-ciężarki; 3 — zderzak; 4 — sprę;yr.a kropkowa: 5 — styk kropkowy; 6 — sprężyna główna: 7 — zaciski wyjściowe klucza; o — wkręty ograniczające skok ramienia; 9 — sprężyna powrotna kierunku ..kropki"; 10 — ramię główne: fi — oś główna ramienia głównego: 12 — oś ramienia kreski; 12 — spręiyna powrotna kierunku ..kreski"; 11 — styk kreskowy;

15 — uchwyt

mienia dragającego maleje częstotliwość nadawania kropek. Zwyklę prjzy ruchach w lewą stronę nadawane są kreski, a w prawą — kropki. Klucz ten wymaga bardzo precyzyjnego wykonania, jest zatem "kosztowny i trudno osiągalny przez przeciętnego radioamatora. Można nim przy pewnej wprawie osiągać bardzo dużą szybkość manipulowania, dochodzącą do 3C0 znaków na minutę.

Najbardziej jednak wygodny jest klucz elektronowy. Spotykane są dziesiątki najróżniejszych jego odmian, od najprostszych bezlampowych do złożonych układów wielolampowych o skomplikowanych zestawach przekaźników. Wszystkie one wykazują jedną wspólną zaletę. Jest nią automatyczne elektryczne ustalenie właściwego czasu trwania kropki i kreski, jak też przerwy pomiędzy nimi. Urządzenia te, wyposażone zwykle w nastawne regulatory szybkości manipulacji, pozwalają na telegrafowanie z szybkości* 40 -4- 500 znaków na minutę. Same znaki są nadzwyczaj czytelne i rytmiczne (idealna powtarzalność). Manipulacja za pomocą klucza elektronowego zmniejsza znacznie wysiłek operatora, a nasłuch melodyjnych znaków sprawia odbiorcy dużą satysfakcję. Manipulator klucza elektronowego wykonany jest podobnie do dźwigni klucza dwustronnego. Uchwyt dźwigni manipulacyjnej przerzuca się swobodnie pomiędzy palcem wskazującym i kciukiem w lewo i w prawo, przy czym ręka aż do łokcia powinna spoczywać na stole.

Jeden z najprostszych układów klucza automatycznego, zawierający tylko pojedynczy przekaźnik polaryzowany i parę kondensatorów, ilu-

107