CCF20081215019

375    Czynność myślenia

Tiadomo było, że każdej z liter znajdujących się w powyższym słupku odpowiada tylko idna cyfra i że D = 5.

Zadanie to badani rozwiązywali różnorodnie; wykonywali oni wydłużone lub skró-;:-e łańcuchy operacji. Interesujące jest jednak to, że w każdym łańcuchu, który dopro-—idził do rozwiązania, znajdowała się operacja kluczowa. Zanalizujemy ją na konkret-

przykładzie. Jedna z osób badanych rozwiązywała to zadanie w następujący sposób:

Operacja qj: D+D = T; skoro D = 5, więc T = zero.

Operacja q₂: O+E = O, zatem E = 9 lub E = zero. Ponieważ jednak już T = zero, •kc E musi równać się 9, a jednocześnie N+R > to.

Operacja q₂, czyli rozkodowanie równania O+E = O i wykrycie, że E = 9, jest kluczowa - tym zadaniu; po jej wykonaniu badani bez trudu rozszyfrowywali pozostałe litery, “.minięcie q₂ uniemożliwiało wykrycie cyfr. Interesujące jest, że operację kluczową tmeżało wykonać w początkowych etapach myślenia; musiała być ona jednym z pierw-mych ogniw łańcucha. Jak z tego wynika, miejsce tej operacji w czynności myślenia nie 2: obojętne. W zadaniach może występować kilka operacji kluczowych.

Oprócz operacji kluczowych łańcuch operacji zawiera często tak zwane pętle, rtćre powstają w związku z cofaniem się w toku myślenia do faz poprzednich. Wyróżnimy dwa rodzaje pętli. Pętla pierwszego rodzaju wiąże się z wykonywaniem operacji : ć—ornych. Tak na przykład badany przekształcił za pomocą operacji q_x materiał m_x m materiał m^a następnie wykonał operację q₂, która zmieniła materiał m₂ znów w ma-temał m_t. W eksperymencie Johnsona osoba badana łączy dwa elementy wzoru w zasadę riasyfikacji, później zaś dzieli tę zasadę na dwa niezależne elementy. Pętla drugiego ro-mru zaś powstaje po wykonaniu operacji zerowej q₀. Jak wiemy, operacja ta nie zmienia t : matkowego materiału. Na rysunku 118 przedstawiliśmy łańcuch operacji, w których ■syrtępują dwa rodzaje pętli:

Rys. 118. Łańcuch operacji z pętlami. Człowiek przetwarza informacje (mi,...m₅) za pomocą operacji (q,...q₅). Pętla pierwsza powstaje przez wykonanie operacji q₂ i jej odwrotności q₃. Pętla druga wiąże się z wykonaniem operacji zerowej q₀.

się z punktów (węzłów) i ze 5 tmriek (linii), które je łączą. Punkty te reprezentują materiał, a strzałki — kolejne rrencje- W związku z wykonaniem przez osobę badaną pary operacji q₂ oraz jej tćwromości q₃, powstaje pętla pierwszego rodzaju. Transformacja zaś materiału m₄ za r :mocą operacji zerowej q₀ daje pętlę drugiego rodzaju.