CCF20091012081

88 Biojurysprudencja. Podstawy prawa dla XXI wieku

da kazuistyki przydatna jest bardziej praktyce niż ogólne zasady bioetyki zwane pryncypizmem (principlism), odpowiednie głównie dla rozważań teoretycznych.¹⁹

Każde prawo ma swoją stronę treści materialnych i stronę treści proceduralnych, sprawiedliwość materialną i sprawiedliwość proceduralną. Rozróżnienie to okazało się wielce przydatne również dla bioetyki. W obu przypadkach - prawa i bioetyki - treść materialna określonych wartości w ich praktycznym stosowaniu wymaga przestrzegania ściśle określonych procedur. Brak takich ścisłych procedur mógłby zniekształcać treści materialne, a nawet całkowicie je unicestwiać. W sądzie mogłoby to oznaczać przegraną sprawę, a na sali operacyjnej śmierć pacjenta. Wprawdzie procedury zawsze powinny być podporządkowane treściom materialnym, jednakże również zawierają w sobie autonomiczną wartość proceduralną. Pamiętać powinny

0    tym komisje czy też komitety bioetyczne powoływane do kształtowania

1    uzgadniania ocen trudnych spraw biomedycznych jako jednego ze źródeł bioprawa.

Prawo, regulując stosunki między jego podmiotami, jednej stronie przyznaje uprawnienia, na drugą zaś nakłada obowiązki. Większość prawa ma przeto charakter uprawniająco-zobowiązujący, ale tylko jego część obie strony stosunku prawnego czyni jednocześnie zarówno uprawnionymi, jak i zobowiązanymi. Taki charakter ma np. umowa kupna-sprzedaży. Jednakże w bioetyce przeważa jednostronny pogląd o jedynie uprawniającym charakterze prawa, utrwalany od lat 60. XX wieku przez ruchy walczące o zrównanie uprawnień kobiet, konsumentów, homoseksualistów i pacjentów. Bioetyka, podkreślając uprawnienia pacjentów, uzasadnia to w perspektywie prawnej stosunków lekarzy i innych pracowników służby zdrowia z pacjentami. W stosunkach tych pacjent jest zwykle stroną słabszą - uzależnioną od administracji służby zdrowia i przede wszystkim lekarzy. Bioetyka wskazuje, że tradycyjna etyka medyczna polega na dość jednostronnym paternalizmie lekarzy wobec niemal całkowicie bezbronnych i poddanych ich dobrej woli pacjentów. Domaga się zatem nowej etyki medycznej, wysuwającej na plan pierwszy uprawnienia pacjentów, co dzięki biojuryspru-dencji można przekładać na normy bioprawa.

Poleganie bioetyki na prawie, szczególnie na uprawnieniach, wnosi do niej specyficzne wartości legalizmu kształtowanego przez prawo. Wartości legalizmu są warunkowane wartościami kultury prawnej, wśród której roz-

¹⁹ Aby uczynić zadość wymaganiom ścisłości naukowej, należy pamiętać, że kazuistyka znana była wcześniej w etyce żydowskiej i prawie rzymskim niż w kulturze common law. Por. R. Tokarczyk, Współczesne kultury..., s. 128 i n.; Także R. M. Green, Method in Bioethics: A Troubled Assessment, „The Journal of Medicine and Philosophy" 1990, No. 15.