CCF20120108005

"S.I ~ⁿ~t. -ist-i/. natomiast opisanie warunków wymiany .£ ; ja byłoby znacznie trudniejsze., Zasięg postaci las- w odmianie.rzeczownika las jest• znacznie większy niż wariantu leś-.

Rozpatrzmy jeszcze jeden przykład;

£ęnt- // pena-    // pęńśjf

pent    pend-u    peńź-e    •

pend-p-yj itd.

W kolejnym przykładzie za główny wariant uznamy pend-. Wychodząc z tej postaci łatwo możemy wskazać- na warunki,' kiedy d ; V /przed pauzą/ oraz d s /przed morfęmem -e/. Natomiast gdybyśmy;próbowali wyjść od postaci pent». to nie moglibyśmy określić przy pomocy pros-, tej reguły, kiedy t : d /bo por. np. kont-, ale kont-a, zaś sont-. ale sond-u itd./ - należałoby wyliczyć wszystkie inorfemy, w których t jest zastępowane przez d, byłby to więc opis absolutnie nieekonomiczny. Podobnie gdybyśmy za wariant główny uznali formę peńź-, trudno nam byłoby określić,, kiedy ^ % d /bo np. ńeźyeź,-, ale .. ńeźveź-a. ćleź-. ale ślea-a/, niezbędną .rzeczą byłoby sporządzenie listy morfoiaów, w których taka wymiana zachodzi. Jeśli idzie o zakres występowania, to łatwo możemy stwierdzić, że wariant wónd- po-jawia się w największej liczbie farm. .

§ 5. Zdsrsa się jednak, że w niektórych przykładach przyjęcie któregokolwiek alloaorfu za wariant główny nie rozwiązuje'trudności opisu Rozpatrzmy następujący przykład; ges-, £s-,. gś-

•    pes ps-a pś-e _:    ⁰

iiwuiM n—- —■ . .<■—.■tupim

ps-u itd.

Największy zasięg wystepoyrania allomorfu pś- mógłby, sugerować, że

\

należy go uznać za wariant główny. Jednakże w tym wypadku trudno -byłoby nam określić warunki, kiedy £ ; .£ /por. kapó-a : kapeć. -b.z-u ; bes , należałoby sporządzić -listę odpowiednich morfemów/. Jeszcze bardziej skomplikowana sytuacja byłaby wówczas, gdybyśmy za warie

główny 11211311 pś- ,/trzeba byłoby nie tylko, okraś lic, kiedy £ : £. ale także £ t g/.' Jeżeli z .kolei wyjdziemy od postaci pea-, to nie. potrafimy określić warunków, kiedy e będzie zastąpione przez zero

•"    •    XV

por. formę o podobnej postaci 'Des-,, ale śes-a itd./.

V/ takim przypadku, jak omawiany wyżej, najdogodniej jest utvrorzye Idealna postać morfemu realnie nie reprezentowaną przez żaden, allo-morf, ale składającą się z fonemów faktycznie występujących w wariantach danego morfemu.

W omawianym przykładzie idealna postać morfemu będzie następują-cas    /gwiazdka sygnalizuje, że postać ta realnie nie występuje

w tekście, zaś symbol ■# osneose.zero fonologiczue, które w określonych warunkach jest zastępowane przez samogłoskę/'. Wychodząc od takiej postaci możemy bez trudu określić, kiedy £ s £ /w grupie spółgłoskowej /oraz kiedy # % e. / w odmianie rzeczownika pea przed mor-fenem zerowym mianownika/. Ustalenie warunków wymiany s, $ b również nie nastręcza większych trudności /ś przed morfemem “_e/o

Podobnie vi przykładzie śeń- // dń~ /by nie komplikować opisu ograniczymy się do tych dwu wariantów —'w derywatach słowotwórczych występują jeszcze allomorfy jjen- i |on-/. Jeśli za wariant główny przyjmiemy Jjeń“» wówczas trudno sprecyzować, kiedy es:# /bo por. ŚSS" ⁸    B2Ś” ⁸ PQ**^a. nie cen- s óeń-a. leń- s Ijgń-ą itdo/»

3 kolei wychodząc od postaci dń~ trudno ustalić, kiedy d s ź /bo <gń- s gań, sle dte-o s den — morfem aga- ma trzy allomorf^ dn-„ dgn-i <22,'“ s ól nigdy tu nie ■symienia-. sję na Jj/. Utworzenie idealnej postaci    umożliwia dość łatwo wyprowadzenie z niej zarówno wa

riantu żeń-, jak też dń~ /por. # : e wówczas, gdy do*ź#£U dołącza się morfea serowy, zaś | s ćl przed ń, gdyż w języku polskim połączenie źń wewnątrz wyrazu nie -występuje/.

Idealne postacie morfemu tworzymy najczęściej wtedy, gdy występuje altemaeja ■# s jata! samogłoska. Oczywiście nie dotyczy to