CCF20140225016

38 HENRYK PODBIELSKI

negujące autochtonię człowieka (uśmiercenie potworów), w czwartej te z kolei, które mają wskazywać na trwałość autochtonii (etymologiczne znaczenie imion Labdakosa — „kulawy”, Lajosa — „niezgrabny”, Edypa — „spuchnięta stopa”). Przy opowiadaniu mitu podział na kolumny piono-we nie odgrywa roli. Gdy jednak chodzi o zrozumienie mitu, lektura odbywa się od lewej ku prawej, kolumna po kolumnie, przy czym każda ko-lumna uwazanajfest za całość. Jeśli z kolei weźmie się pod uwagę „kombinację”, która wyznacza związki opozycji między „wiązkami relacji”, można już odczytać znaczenie mitu. W przytoczonym przykładzie, zdaniem Lćvi-Straussa, „odsłania się korelacja: nadwartościowanie pokrewieństwa ma się tak do niedowartościowania go, jak wysiłek, by wyrwać się z autochtonii, do niemożliwości rozwiązania rezultatu. Doświadczenie może przeczyć teorii, ale życie społeczne potwierdza kosmologię w tej mierze, w jakiej jedno i druga ukazują tę samą wewnętrzną strukturę. A zatem kosmologia Jest prawdziwa”¹.    ^    ,.u

I ;

ĆMetoda strukturalistycznj) prowadzi więc do szukania systemu (struk-tu^r2j;.r^ewnątrz mitówjjpdkrywa się ją poprzez podział opowiadania "mitycznego na najmniejsze jegn elementy konstytutywne zwane mitema-mi){l poprzez ich klasyfikację w paradygmatach. Jak zauważa Dan Sper-ber², w rzeczywistości lektura dogłębna mitów dokonywana przez Lćvi--Straussa pozostawia na boku operację podziału i klasyfikacji. Dokonuje operacji na całości mitu, a nie na jego elementach.

Strukturalistyczna metoda lektury mitów byłaby niemożliwa bez rozwiązania problemu ich wariantów. Badacze dostrzegali zwykle trudność w wielości wersji, w jakich pojawia się jeden mit. Szukali dobrej, odrzucali fałszywe wersje. C. Lćvi-Strauss przyjmuje natomiast, że „przekształcenia są właściwością samego myślenia mitycznego. One właśnie tworzą i definiują mit. Mit jest tworem przemiany jednego lub wielu innych mitów. RóżnorodnośćwerijTpozwala właśnie odkryć wspólną ich strukturę³. Strukturalista dla odczytania jednego mitu stopniowo odwołuje się do całej mitologii. Aby zastosować powyższą regułę należy ustalić, tym razem w jakimś trzecim wymiarze (dimension), wzajemne relacje między wielu tabelami o dwu wymiarach. Lektura od przodu do tyłu ma ujawnić rozpiętość różniczkową (różniczkę) i znaczącą korelację. W ten sposób powstają właśnie systemy wielowymiarowe, które można już ująć we wzory matematyczne.

W analizie mitu szuka się przede wszystkim opozycji i paralelizmów. Główna funkcia mitu, który jest ujmowany przez Lśvi-Straussa w ramach

systemu międzyludzkiej komunikacji, jest idea „mediacji", pośredniczei w rozwiązywaniu dostrzeżonych lub wyczuwanych podświadomie sprze ności. Mityczna myśl zawsze postępuje od uświadomienia przeciwieńs do ich rozwiązania. Okazuje się przy tym, że w ostatecznej instancji wi< szość przeciwieństw sprowadza się do ich wspólnego źródła: opozycji m dzv natura i kultura. Tak więc np. w każdym społeczeństwie pierwotn; związki pokrewieństwa opierają się na pewnych faktach natury. Jed: cześnie jednak te same związki oparte są na zasadach, które z przyr niczego punktu widzenia są arbitralne. Rozpoznana, bądź tylko wyczrn na, sprzeczność między przyrodą i prawami społecznymi znajduje wy w micie, i to zwykle w formie konkretnych przedstawień, którym nad się znaczenie symboliczne. C. Lćvi-Strauss szczególną wagę przywiąz do symboliki rodzajów pożywienia. Pożywienie w jego surowej posl należy do „natury”, w pieczonej lub yntowaneirin kultury. Pozą tym trzeba~póżywienla jest naturalna, lecz zakaz spożywania pewnych pok mów i zasada ich podziału należy już do systemu kultury. Stąd n o uprawie, polowaniu, gotowaniu, kradzieży pokarmu lub o jego poz wieniu mogą być połączone z tematami pokrewieństwa, powinowaci kazirodztwa (i jego zakazu), przyjęcia do społeczeństwa plemiennego wykluczenia zeń. Teoria C. Lćvi-Straussa pragnie poza tym rozwią problem formy myślenia mitycznego. Odrzuca sformułowaną uprzed przez Lćvy-Bruhla⁴ teorię o mitycznym myśleniu prelogicznym. Wyc dząc z założenia, że wszystkie formy kulturowe są wyrazem podstawow struktur umysłu, C. Lśvi-Strauss dąży do wykazania, że myślenie mitj ne, którego wyrazem jest „struktura” mitu, jest już myśleniem absti cyjnym opartym na binarnej zasadzie różnicowania faktów rzeczywi: ści x i nie x. Abstrakcyjne myślenie, którego pierwotną formą' ma mit, idzie dalej. Jest bardziej zainteresowane w systematycznym rei; wizowaniu różnych kategorii, zwłaszcza sobie przeciwstawnych. Mit więc prekursorem nauki. Operacje myślowe następują w micie popi ukazanie relacji między konkretami rzeczywistości i przez wprowadzi ich w „strukturę” komunikacji orędzia, pośredniczącego z kolei w ł; dzeniu lub rozwiązywaniu przeciwieństw. C. Lćvi-Strauss przyrówr tę operację do „bricoler” — „majsterkowania”. Samo opowiadanie nie więc, co mocno podkreśla twórca antropologicznego strukturalizmu, w kiego znaczenia w procesie komunikacji. Ważna jest tu przede wszyst możliwa do wyabstrahowania struktura. Ona jest nosicielem orę (message) mitu.

Główne zarzuty, jakie pod adresem strukturalistycznej teorii mitu suwają często nawet jej zwolennicy, dotyczą sposobu, w jaki C. L

1

   Tamże s. 293-297.

2

   Jw. s. 201 n.

3

   Por. Dan Sperber, jw. s. 193.

4

” L. Levy-B r u h 1. La mentalni primitive. Paris 1922.