CCI00100 (2)

kryterium wymienione w tej definicji jako ostatnie, tj. metoda regulacji. Pozostałe kryteria mogą występować w definicjach także innych gałęzi prawa i mają raczej porządkowy charakter, a celem ich jest uplastycznienie definicji¹.

Nie należy jednak przypuszczać, że podane kryteria odgraniczające prawo cywilne od innych gałęzi prawa, a zwłaszcza od prawa administracyjnego, są wystarczające. Stały rozwój stosunków społeczno-gospodarczych oraz wiążące się z tym komplikacje sprawiają, że wykonywanie przez organy państwowe działalności organizatorskiej — a na tym polega funkcja administracji państwowej, regulowanej przez prawo administracyjne — nie może ograniczać się do tradycyjnej formy aktu administracyjnego, w którym stosunek nad i podrzędności uwypukla się szczególnie dobitnie. Coraz większą rolę odgrywają metody, które bądź wprost są zaczerpnięte z arsenału prawa cywilnego (różnego rodzaju umowy czy porozumienia), bądź nie są oparte na działaniu władczym (tzw. działalność społeczno-organizacyjna administracji, zwana również niekiedy działalnością niewładczą)². W takich wypadkach trzeba posługiwać się różnymi kryteriami pomocniczymi (np. kryterium funkcji administracji państwowej lub kryterium formalnym, tj. kto orzeka w danej sprawie: organ sądowy czy organ administracji, który jest zarazem stroną stosunku prawnego). Wydaje się, że poszukiwanie jakiegoś jedynego, absolutnie doskonałego kryterium podziału jest przedsięwzięciem nie dającym się zrealizować. £vstęm prawa stanowi całość i nie da się podzielić ostrymi liniami na poszczególne gałęzie: występują i muszą występować wypadki graniczne, którychjednoznaezne zakwalifikowanie sprawia trudności³.

III. W dotychczasowych rozważaniach była mowa o gałęziach (dyscyplinach) prawa w sensie merytorycznym, tzn. o podziale systemu prawnego ze względu na istotę określonych zespołów norm prawnych. Od tego należy odróżnić tzw. gałęzie kompleksowe i dydaktyczne. O wyodrębnieniu pierwszych decydują albo względy celowości praktycznej (np. ułatwienie

18

1

J. Wasilkowski. A. Wolter: Projekt kodeksu cywilnego (charakterystyka ogólna), NP 1961, nr 12, s. 1511 i in.; S. Grzybowski, w: System, s. 16.

2

¹ Por. J. Starościak. E. lserzon: Prawo administracyjne. Warszawa 1963, s. 176 i n.; W. Dawidowie/: Nauka prawa administracyjnego. Warszawa 1965. t. I, s. 247 i n.; T. Kula: Pojecie działań niewladczych tv administracji na przykładzie administracji rolnictwa, Wrocław 1963 i do lego uwagi: L. Bara, PiP 1963, nr 11, s. 773 i n., T. Rabskiej, RPEiS 1963, nr 4. s. 207 i n. oraz F. Longchamps, PiP 1964, nr 4, s. 675 i n. Por. nadto: M. Błażejczyk: Kółka rolnicze w procesie socjalistycznej przebudowy rolnictwa. Warszawa 1965, s. 307 i n. Co się tyczy różnego rodzaju porozumień — por. Z. Rybicki: Zarządzanie gospodarką narodową w PRL, Warszawa 1963, s. 169 i 183; H. Dawidowicz: Zastosowanie prawa cywilnego do umowy dostawy, PUG 1963, nr 3, s. 97 i n. oraz: Umowy administracyjne w gospodarce uspołecznionej. PUG 1964, nr 1. s. 4 i n.; M. Czerski: Nowe formy współpracy i koordynacji gospodarczej, PUG 1965, nr 8—9, s. 235 i n.: E. lserzon: Prawo administracyjne. Warszawa 1968, s. 24 i n.

3

Oczywiście to naturalne zjawisko, jak i fakt wyodrębniania się z prawa cywilnego w odrębne gałęzie niektórych jego działów, nic oznacza zmierzchu prawa cywilnego. Por. A. Stelmachowski: Czy kryzys prawa cywilnego. RPEiS 1974, nr 3.