chalmers0070

72

Idea falsyfikacji

była problemem dla Roentgena, ponieważ w tym okresie przyjmowano, że nie istnieje żadne promieniowanie czy emanacja, która byłaby mogła przedostać się przez ścianki zbiornika zawierającego płyty fotograficzne i je zaczernić. Obserwacja czwarta stanowiła problem, ponieważ była niezgodna z teorią Newtona. Twierdzenie więc, że nauka rozpoczyna się od problemów, jest zgodne z twierdzeniem o pierwszeństwie teorii wobec obserwacji i zdań obserwacyjnych. Nauka nie wychodzi wyłącznie od obserwacji.

Wróćmy teraz do falsyfikacjonistycznej koncepcji postępu naukowego jako przechodzenia od problemów do hipotez, następnie do ich krytyki, ich falsyfikacji i do nowych problemów. Przedstawię dwa przykłady; jeden dotyczy umiejętności latania nietoperzy, drugi, bardziej ambitny, dotyczy postępu w fizyce na przestrzeni dziejów.

Zaczynamy od problemu. Nietoperze latają z wielką szybkością omijając bez trudności gałęzie drzew, druty telegraficzne, inne nietoperze i sprawnie łowią owady. Choć latają niemal wyłącznie w nocy, mają bardzo słabe oczy. Stanowi to ciekawy problem, ponieważ grozi falsyfikacją bardzo prawdopodobnej hipotezie, że zwierzęta, tak jak ludzie, orientują się za pomocą oczu. Falsyfikacjonista podejmie próbę rozwiązania tego problemu stawiając hipotezę. Na przykład, że choć nietoperze posiadają pozornie słabe oczy, mimo to oczy służą im bardzo sprawnie w sposób, który jest dotychczas nieznany. Hipotezę tę można sprawdzić. Najpierw wpuszczamy grupę nietoperzy do zaciemnionego pomieszczenia, w którym znajdują się różne przeszkody i przeprowadzamy w jakiś sposób ocenę umiejętności nietoperzy w omijaniu przeszkód. Następnie wszystkim nietoperzom zasłaniamy oczy i znowu wpuszczamy do pomieszczenia. Przed tym doświadczeniem badacz może przeprowadzić następujące rozumowanie dedukcyjne. Jedną z przesłanek tego rozumowania jest sprawdzana hipoteza, która mówi, że „Nietoperze potrafią omijać przeszkody w locie dzięki oczom i bez posługiwania się oczami nie mogłyby tak sprawnie latać”. Drugą przesłanką jest opis zestawu eksperymentalnego; w opisie tym znaleźć się powinno zdanie „Tej grupie nietoperzy zasłonięto oczy tak, aby nie mogły się nimi posługiwać”. Z tych dwóch przesłanek eksperymentator może dedukcyjnie wyprowadzić wniosek, że ta grupa nietoperzy po zasłonięciu