Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (112)

Wierzby drzewiaste i krzewiaste są cennym elementem podkreślającym rodzimość krajobrazu. Dlatego tak ważnym zadaniem jest przywrócenie im znaczenia w łęgach i zadrzewieniach wśród łąk i pastwisk. Wierzby uszata i szara są np. niezwykle pięknym elementem krajobrazowym wilgotnych łąk, i to nie tylko śródleśnych.

Wierzby są także drzewami miododajnymi, pożytecznymi dla pszczół. Wierzby dostarczają ponadto znacznych ilości surowca drzewnego. Służą do tego przede wszystkim plantacje, na których uprawia się w cyklach 30-40-letnich wyselekcjonowane odmiany gospodarcze wierzby białej i kruchej.

Wysoko wydajne odmiany wierzb (np. S. viminalis, S. x smithiana), uprawiane w krótkich 1-3-łetnich cyklach produkcyjnych (tzw. mini rotacje) na plantacjach energetycznych dostarczają cennego surowca wykorzystywanego jako paliwo (Figaj 1990, Kowalik 1990).

W kształtowaniu i odtwarzaniu typowych zbiorowisk leśnych, do jakich należą wspomniane już lasy łęgowe, decydujące znaczenie mają 2 gatunki wierzb drzewiastych: biała i krucha, których charakterystykę przedstawiono w tym rozdziale.

1. Występowanie

Wierzba biała

Ten gatunek wierzby drzewiastej występuje głównie w środkowej i południowej, rzadziej także we wschodniej Europie, zachodniej Azji i północno-zachodniej Afryce. Brak go na Wyspach Brytyjskich, w Danii i Skandynawii. Rośnie zasadniczo na terenie nizinnym, ale wzdłuż rzek wkracza na obszary górskie.

W Polsce jako gatunek przechodni rozmieszczony jest nierównomiernie, głównie nad rzekami i strumieniami. W Karpatach najwyżej występuje na Podhalu (880 m npm) i w Gorcach (850 m npm) (Boratyński, Boratyńska 1990).

Wierzba krucha

Wierzba krucha występuje w środkowej i południowej Europie. Wschodnia granica zasięgu przebiega od Przesmyku Karelskiego przez Kujbyszew, Saratów, Rostow nad Donem oraz dolny bieg Dniepru i Dniestru (Chmielewski 1973). Jej rozproszone stanowiska znajdują się także w południowo-zachodniej i w środkowej Azji oraz w północno-zachodniej Afryce. Wierzba krucha, podobnie jak i biała, jest gatunkiem niżowym. Na tereny górskie dociera wzdłuż rzek; najwyższe stanowiska w Europie osiąga w Bułgarii (1700 m npm). W Polsce jest gatunkiem przechodnim. Naturalne stanowiska wierzby kruchej zachowały się wzdłuż rzek i strumieni. W górach dociera wyżej niż wierzba biała, w Tatrach do 900 m npm, w Karkonoszach do 790 m npm (Boratyński, Boratyńska 1990).

2. Wymagania siedliskowe

(Pogrebnjak 1968, Chmielewski 1973, Hejmanowski 1979)

	Wierzba biała	Wierzba krucha
Klimat	Umiarkowanie ciepłe warunki klimatyczne. Stanowiska o łagodniejszym klimacie i dłuższym okresie wegetacyjnym wpływają korzystnie na szybkość wzrostu i produktywność.	Umiarkowanie ciepłe i umiarkowanie chłodne warunki klimatyczne.
Temperatura	Odporna na niskie temperatury.	Odporna na niskie temperatury.
Światło	Gatunek światłożądny, dość dobrze znosi zwarcie i ocienienie boczne. Według Pogrebnjaka obie wierzby mają większe wymagania niż topola czarna i biała, inne źródła wskazują na mniejsze wymagania od topól.	Wymagania takie same jak wierzby białej.
Wilgotność	Mezohigrofit; wierzba biała i jej odmiany gospodarcze znoszą okresowe zalewy. Gatunek ten potrzebuje więcej wody niż topole i lepiej znosi stanowiska mokre lub okresowo zalewane.	Mezohigrofit; na siedliskach o bardzo wysokim poziomie wody gruntowej (0,5 m) oraz na terenach okresowo zalewanych rośnie lepiej niż wierzba biała.
Gleby	Mady brunatne i czamoziemne, a przede wszystkim słabo wykształcone, właściwe. Mogą to być gleby od świeżych aż do mokrych, bogate w składniki odżywcze. Wierzba biała nie znosi jednak wód zastojowych ubogich w tlen, dlatego gleby ilaste nie są dla niej odpowiednie. Odczyn gleby szczególnie korzystny pH 6-7.	Typy gleb takie same jak u wierzby białej. Wierzba krucha wymaga gleb nieco bardziej kwaśnych (stanowiska lekko zakwaszone) niż wierzba biała, obfitych w wodę, mniej odpowiadają jej gleby zawierające węglan wapnia. Nieodpowiednie są gleby ciężkie, ilaste, słabo przewietrzone, odpowiedni odczyn pH 4-7.
Siedliska	Naturalny składnik lasu łęgowego. Do uprawy plantacyjnej zaleca się siedliska lasu łęgowego, lasu wilgotnego, olsu i olsu jesionowego.	Las łęgowy i rzadko las łęgowy górski (olszynka karpacka). Do uprawy plantacyjnej zaleca się siedliska takie same jak dla wierzby białej oraz boru mieszanego bagiennego.