CCF20130101000

STUDIA SOCJOLOGICZNE 2009, I (192) ISSN 0039-3371

Zbigniew Sawiński Polska Akademia Nauk

NIERÓWNOŚCI EDUKACYJNE W TEORIACH STRUKTURY SPOŁECZNEJ

Artykuł podejmuje problem przydatności teorii stratyfikacyjnych do wyjaśnienia przemian nierówności edukacyjnych we współczesnych społeczeństwach. Punktem wyjścia jest krótki przegląd badań empirycznych, z którego wynika, ze nierówności w dostępie do wykształcenia nie zmniejszyły się w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Możliwości wyjaśnienia tego zjawiska szuka się w teoriach funkcjonalnych, teoriach kapitału kulturowego, teoriach konfliktu klasowego i teoriach społeczeństwa kredencjalnego. Rekonstrukcja założeń i ważniejszych tez poszczególnych teorii dowodzi, Że każde z tych ujęć wnosi istotny wkład w wyjaśnienie mechanizmów, poprzez które system eduka-cyjny transmituje nierówności społeczne z pokolenia na pokolenie.

Główne pojęcia: nierówności edukacyjne, funkcjonalizm, kapitał kulturowy, konflikt klasowy, kredencjalizyn.

Wprowadzenie

Przez nierówności edukacyjne będziemy rozumieć związki między środowiskiem społecznym, w którym wychowywała się jednostka, a uzyskanym wykształceniem. Chodzi o to, jak dalece i w jaki sposób pochodzenie społeczne - rozumiane jako przynależność klasowo-warstwowa i pozycja społeczna rodziców - wpływa na osiągnięcia edukacyjne.

Współczesne ujęcia nierówności edukacyjnych mają podwójną genezę. Z jednej strony zainteresowania tą problematyką osadzone są w nurcie badań

Instytut Filozofii i Socjologii PAN, e-mail: zsawins@ ifispan.waw.pl. Autor dziękuje Monice Sawińskiej oraz dwóm anonimowym recenzentom za uwagi do wcześniejszej wersji artykułu.