Drzewo życia2

dyabli, Starsi 1 młodsi, pod rozkazami Lucypera, najstarszego ciortu, który Jest przywiązany na wielkim łańcuchu do ogromnego pala w środku piekła” (podkr. JRT) ¹.

Drzewo „jasne” i „ciemne”

Omawiając ideę drzewa kosmicznego wspomnieliśmy drugi wariant kolędy kosmogonicznej, w której występowały dwa drzewa przyporządkowane dwom ptakom uosabiającym Boga i Diabła. Zachodzi pewien związek między tymi wierzeniami i tak zwanym kultem drzew wśród społeczności chłopskich. Określenie kult drzew, chociaż wygodne w użyciu i często spotykane w literaturze, nie jest zbyt precyzyjne. Przedmiotem czci nie były bowiem drzewa jako takie, lecz jako symbole sił oraz istot nadprzyrodzonych, obiekty ujawniające sacrum. Słusznie pisał religioznawca M. Eliade: „Nigdy samo drzewo nie było przedmiotem czci, ale zawsze tylko to, co się przez to drzewo »objawiało«, co się w nim zawierało i co to drzewo oznaczało”.

W wierzeniach i praktykach magicznych ludności wiejskiej zdecydowanie czołowe miejsce zajmowały dęby. Ten sam gatunek odgrywał dużą rolę w religii dawnych Słowian, gdzie związany był najprawdopodobniej z bogiem piorunów. W cieniu konarów płonął wieczny ogień będący jego symbolem.

W XIX wieku w całej Słowiańszczyźnie otoczone opieką i czcią dęby uważano za drzewa święte, czyste i dobre. Przy nich odbywały się obrzędy mające związek przede wszystkim z osobami dwóch świętych. Na przykład w jednej ze wsi macedońskich corocznie,

85

1

3. Swiętek, op. cH-, s. 544.