Drzewo życia4

rygodnych. Dla stwierdzenia faktu pogrzebania człowieka żywego konieczna jest ekshumacja, czego, jak wiadomo, nawet dziś nie dokonuje się zbyt często, a tym bardziej kilkadziesiąt lat temu na wsiach. Skąd więc te niby przekonujące wiadomości?

Daremność oczekiwania nie prowadziła jednak do kategorycznego uznania nieodwracalności śmierci; wszak dusza istniała po obumarciu ciała, a księżyc wskazywał, że śmierć poprzedza tylko narodzenie.

Periodyczne odradzanie się księżyca jest możliwe dzięki posiadanej przezeń mocy zapładniającej, ale dla rodzenia się z samego siebie konieczna jest również moc płodzenia. Księżyc zawiera oba elementy — męski i żeński. Jest niebieskim hermafrodytą. Siady tej idei odnajdujemy w niepewności ludności wiejskiej co do płci księżyca: „Jedni powiadają, że to mężczyzna, drudzy, że kobieta” — zanotował kilkadziesiąt lat temu Michał Żmigrodzki. Podobnie rzecz się ma z przyrównywaniem księżyca raz do byka, innym razem do krowy. Taką samą myśl kryje, być może, niezbyt zrozumiałe i odosobnione wierzenie o „miesiecznyku” u Hucułów — „jest to człowiek przemieniający się co miesiąc, przez jeden miesiąc jest kobietą, przez drugi znowu mężczyzną”. Zniekształcona nazwa tej zagadkowej istoty zdaje się świadczyć, że mowa tu o samym księżycu, którego dwupłciowość jest najprawdopodobniej rezultatem nadzwyczaj dziwnej historii jego stworzenia. Według jednego z podań z ziemi dobrzyńskiej, po powstaniu świata Bóg uformował słońce:

Czart chciał także zrobić słońce, ale nie mógł; skradł przeto u Boga kawał słońca, z niego utworzył księżyc.

Tak więc księżyc, podobnie jak inne dzieła Diabła, ma cechy akwatyczne i chtoniczne, a ponadto skradziony boski ogień. Integruje tym samym wszystkie sub-

127