DSC00608

Czynnik uszkadzający definiujemy jako czynnik, który działając na komórkę sprawia, że musi ,mu podjąć nietypową dla niej funkcję, co może także prowadzić do śmierci komórki.

śmierć komórki jest podobnie jak poprzednie pojęcia precyzyjnie zdefiniowana, lecz praktycznie trudna do określenia. Przyjmuje się. że śmierć komórki następuje w momencie osiągnięcia przez mą tzw. punktu bez powrotu, czyli momentu, w którym zmiany w komórce posunęły się tak daleko, żc nie może ona już utrzymać swojej integralności strukturalno-funkcjonalnej. Innymi słowy po przekroczeniu pewnych zmian, niezależnie od sytuacji, komórka nie może już realizować swoich funkcji i musi ulec stopniowej destrukcji. Śmierć komórki nie jest więc równoznaczna t jej dezintegracją. Dopiero dalsze zjawiska zachodzące w komórce po jej śmierci prowadzą do jej destrukcji. Zmiany te nazywamy martwicą, jeżeli zachodzą one w organizmie żywym i wywołane są działaniem własnych enzymów litycznych komórki oraz enzymów i czynników pochodzących z innych komórek (np. granulocytów i makrofagów). Jeżeli proces destrukcji zachodzi pod wpływem własnych enzymów litycznych komórki w żyjącym organizmie, nazywamy go autolizą. Ten sam proces zachodzący w organizmie martwym nazywamy autolizą pośmiertną, śmiać komórki nie musi być wynikiem działania czynników uszkadzających, a znacznie częściej wywołana jest procesem starzenia się komórek lub fizjologicznymi, kontrolowanymi procesami prowadzącymi do utrzymania prawidłowej liczby komórek. Ten ostatni proces nazywamy programowaną śmiercią komórki, a zmiany w komórce będące morfologicznym wyrazem tego procesu nazywamy apoptosis.

Uszkodzenie komórki

Uszkodzenie komórki zależy od wielu czynników i okoliczności dotyczących zarówno czynnika uszkadzającego, jak i cech morfologiczno-czynnościowych komórek. Dlatego rozważając proces uszkodzenia komórki należy zawsze pamiętać, że:

—    mimo dużej różnorodności czynników uszkadzających, można je najczęściej sprowadzić do niedotlenienia, działania czynników chemicznych, infekcji lub uszkodzenia błony komórko-

§i

—mechanizm uszkodzenia komórki czasem jest trudny do ustalenia, ale najczęściej dochodzi do uszkodzenia jednego z czterech systemów wewnątrzkomórkowych, tzn. oddychania tlenowego: błony komórkowej lub systemów utrzymujących funkcję błon (głównie syntetyzujących fosfolipidy); syntezy enzymów i białek strukturalnych oraz systemów reparacji aparatu genetycznego komórki,

—    układy wewnątrzkomórkowe są ściśle ze sobą powiązane, co sprawia, że uszkodzenie jednego z procesów wpływa na inne powodując lawinowo szereg zaburzeń wtórnych,

—    zmiany molekularne w komórkach uszkodzonych zachodzą stosunkowo szybko, a morfologiczne ich przejawy mogą wcale nie występować lub występują z dużym opóźnieniem; brak konkretnych cech biochemicznych i morfologicznych powoduje, ze moment przejścia od życia do śmierci komórki jest niemożliwy do ustalenia,

—reakcja komórki na czynnik uszkadzający zależy nie tylko od rodzaju tego czynnika, lecz także jego stężenia i czasu działania,

—    uszkodzenie komórki zależy także od typu, stanu i możliwości przystosowawczych I komóiki.