DSC00646 (12)

II SPOŁECZEŃSTWO JAKO RZECZYWISTOŚĆ OBIEKTYWNA 1 INSTYTUCJONALIZACJA

a) organizm a działalność

Człowiek zajmuje w królestwie zwierząt szczególne miejsce.^{1 2 3 4 5 6 7} W przeciwieństwie do innych wyższych ssaków nie ma on środowiska specyficznego dla swego gatunku,⁸ środowiska trwale ustrukturowanego przez własny układ instynktów. Nie istnieje ludzki świat w takim sensie, w jakim można mówić o świecie psa lub świecie konia. Mimo pewnych możliwości indywidualnego uczenia się i akumulacji, pojedynczy pies albo pojedynczy koń ma w znacznym stopniu ustalony stosunek do środowiska, które dzieli z innymi członkami swego gatunku. Oczywistą tego konsekwencją jest to, że w porównaniu z człowiekiem psy

85

1

Na temat ostatnich prac dotyczących szczególnej pozycji

2

człowieka w świecie zwierząt zoh. Jakoh von Uexk liii, Bedeu-tungslehre, Rowohlt, Hamburg 1908; F. J. J. Buytendijk, Menach und Tler, Rowohlt, Hamburg 1958; Adolf Portmann, Zoologie

3

und daa neue BUd vom Menschen, Rowohlt, Hamburg 1998. Najważniejsza ocena tych biologicznych perspektyw ze wzglądu na antropologię filozoficzną jest dziełem Hełmutha Plessnera

4

(Dłe Stufen des Organlschen und der Menach, 1928 i 1988) i Arnolda Gehlena (Der Menach, setne Natur und aeine stellung In der Welt 1940 i 1950). To włafinie Gehlen rozwinął te perspektywy dalej, do socjologicznej teorii Instytucji (zwłaszcza w swojej pracy: Urmenach und sp&tkultur, 1956). Wprowadzenie do tej ostatniej pracy czytelnik znajdzie w artykule Peter L. Berger

5

l Hansfrłed Kellner, Arnold Gehlen and the Theory of Inati-

6

tutlons, „Social Research'* 22: 1, a. 110 1 nast., 1080.

7

¹ Termin „środowisko specyficzne dla gatunku" wzięliśmy od

8

von UezkUlla.