DSC00763

wędrują komórki wykazują orientację, to wpływa to na morfologię i kierunek migracji komórek. Wrażliwość komórek na właściwości podłoża ma duże znaczenie w procesach morfogenezy, zachodzących w rozwoju zarodkowym i płodowym zwierząt. Komórki migrujące wzdłuż określonych szlaków zostają wybiórczo zatrzymywane w obszarach, gdzie ich adhezja do otaczających tkanek jest najsilniejsza. Podczas wykształcania się larwy jeżowców, pluteusa, komórki przyczepiają się do określonych miejsc na wewnętrznej powierzchni ektodermy, a następnie skurcz filopodiów powoduje przestrzennie uporządkowaną lokalizację tworzącej się mezodermy. Innym przykładem jest wędrówka komórek praserca, które z kilku obszarów płodu migrują po powierzchni endodermy do miejsca wykształcenia serca. Komórki endodermy na odcinkach między komórkami praserca a miejscem gdzie ma się ono wykształcić, przybierają wydłużone kształty i w ten sposób określają tory wędrówek komórek praserca. Wybiórcze zatrzymywanie tych komórek następuje tam, gdzie największe są siły adhezji i obecne są białka specyficznie wiążące się z białkami błon wędrujących komórek. Zjawiska te decydują o umiejscowieniu w zarodku zawiązka tworzącego się serca.

Wykazano, że zatrzymywanie się zarówno zarodkowych komórek podczas organogenezy, jak i np. rakowych komórek tworzących przerzuty jest bardzo swoiste. Wynika ono ze swoistych oddziaływań pomiędzy białkami integralnymi (najczęściej są to glikoproteiny) błon komórkowych względnie oddziaływań białek błon z białkami substancji międzykomórkowej. Zablokowanie za pomocą swoistych przeciwciał takich białek, ważnych dla wzajemnych oddziaływań między komórkami, hamuje zjawisko zatrzymywania się komórek. W procesach embriogenezy wywołuje to zakłócenia rozwoju, natomiast w zastosowaniu do badań komórek rakowych stwarza nadzieję znalezienia dróg ograniczenia tworzenia przerzutów przez nowotwory wyróżniające się dużą złośliwością, takie jak np. czerniaki (melanoma). Doświadczenia, jak dotąd prowadzone wyłącznie na zwierzętach, dają w tym przypadku obiecujące wyniki.

Zjawiska agregacji komórek

Procesy agregacji komórek in vitro traktowane są często jako jeden z modeli organogenezy Badania agregacji dostarczają także danych o specyficznych różnicach w budowie po wierzchu komórek pochodzących z różnych tkanek. Jak to wykazał Moscona, w zawiesinach zawierają cych rozmaite komórki następuje ich agregacja. Agregaty komórek pochodzących z tej same tkanki określamy jako homotypowe, a z różnych tkanek jako heterotypowe. Jeśli komórki pochodzą z tego samego gatunku zwierzęcia to nazywamy je homologicznymi, a jeśli z różnych gatunków — heterologicznymi. W mieszaninach komórek przeważa skłonność do tworzenia agregatów homotypowych, heterologicznych nad heterotypowymi, homologicznymi. Wskazuje to, że np. hepatocyty szczura i kury są bardziej do siebie zbliżone niż hepatocyty i komórki nabłonka nerki pochodzące od tego samego zwieizęcia. Jeśli zostanie utworzony agregat hetero-typowy, to następuje w nim segregacja komórek, przy czym komórki jednej tkanki grupują się w centrum agregatu, a komórki drugiej na jego powierzchni.

Segregacja komórek następuje w wyniku chaotycznych ruchów komórek wówczas, gdy adhezja homotypowa jest silniejsza niż adhezja heterotypowa. Badania procesów agregacji komórek pozwalają na określenie oddziaływań między powierzchniami komórek i umożliwiają analizę specyficzności różnic pomiędzy powierzchniami komórek o różnym pochodzeniu. Sposób rozmieszczania się dwu typów komórek w agregacie zależy od swobodnej energii oddziaływań między powierzchniami komórek. Wprowadzając do hodowli komórki rozmaitych

m

po) "W

a*

tok

^'analiz;

,-niach.

fedniati

02 wiąza

•rtśiide

jsok dla

jupcgacji

■■pływać

■łsąwyi

ima loka

fąegatai

■Łtyraż

an się agre

ęraaiLar

■iKtyficzn'

wjnkżco

^:-ż*śka taj

"tfatnfall

^możn

>>.anu

sd

yjłtj

¹ f*cłj

w

'lilii

498