DSC01155

500 Rozdział 15. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społeczni

bezpieczenie na poziomie emerytury standardowej (inicjatywa państwa), a także środki wynikające z uczestnictwa w dodatkowych przedsięwzięciach emerytalnych.

Na tym tle można zadać pytanie: po co III filar systemu? Należy odpowiedzieć, że z trzech powodów:

1)    aby nowy system miał konstrukcję trójfilarową,

2)    bo w nowym systemie emerytury z tzw. bazowej części systemu (filary I i U) będą na ogół relatywnie dużo niższe od tych, które otrzymują obecni emeryci,

3)    aby upowszechnić dodatkowe oszczędzanie na cele emerytalne.

Najogólniej można powiedzieć, że bez upowszechnienia dodatkowego oszczędzania na cele emerytalne¹⁹ przyszli emeryci znajdą się w sytuacji relatywnie trudniejszej niż obecni. Znajomość skutków omówionej zmiany systemowej, w tym wiedza o konieczności zadbania o wyższą emeryturę z własnej inicjatywy, dociera do świadomości społecznej niestety zbyt wolno. Poprawienia opisanej sytuacji przyszłych emerytów, odpowiedniego wypełnienia luki dochodowej, która powstaje po przejściu na emeryturę, można dokonać przez dobrowolne oszczędzanie długookresowe na cel emerytalny, skutecznie uzupełniające świadczenie z części obowiązkowej systemu. W skali społecznej konieczne jest zatem silne pobudzenie dodatkowego oszczędzania emerytalnego. Nie da się tego zrobić bez odpowiednio skonstruowanych zachęt podatkowych i odpowiedniego ustalenia zasad ewentualnego korzystania z oszczędności emerytalnych jeszcze przed przejściem na emeryturę. Dlatego też w wielu krajach wprowadza się odpowiednie zachęty podatkowe (zwalnianie wkładu oszczędnościowego od podatku), które mają pobudzać dodatkowe oszczędzanie na cele emerytalne.

Argumentem systemowym jest to, że zwolnienie wkładu (składki) od podatku oznacza równoległe opodatkowanie całego systemu emerytalnego (rys. 15.7): zwolniona składka i korzyści inwestycyjne, a opodatkowane świadczenie. W ten sposób filar III, co do zasady, „wpisałby się” naturalnie w cały system.

Rysunek 15.7.

Równoległe opodatkowanie systemu emerytalnego

	S	K	_E
Filar I	N	N	T
Filar II	N	N	T
Filar III (jest)	T	N	N
Filar III (powinno być)	N	N	T

S - składka

K - korzyści kapitałowe E - emerytura

Źródło: Opracowanie własne.

* w Polsce istnieją rozwiązania instytucjonalne pod nazwą pracowniczych programówJpr (PPE) oraz indywidualnych kont emerytalnych (IKE).

Na koniec istotna uwaga metodyczna: nie można zapominać, że oszczędzanie emerytalne dotyczy pierwszępfazy ryzyka starości. Zgromadzone oszczędności dodatkowe mogą dopiero być skonsumowane w formie ubezpieczeniowej - ubezpieczenia rentowego (ang. annuity), które „obsługuje” drugą fazę ryzyka starości.

15.2.5.

Zastosowanie ubezpieczenia w zabezpieczeniu zdrowotnym

Rozpatrując możliwości wykorzystania w systemie zabezpieczenia zdrowotnego „prawdziwej” ochrony ubezpieczeniowej, trzeba spojrzeć na ubezpieczenie jako:

►    szczególną metodę zarządzania ryzykiem,

►    konkretny produkt rynkowy i

►    określoną inicjatywę zorganizowania ubezpieczeniowej wspólnoty ryzyka.

I tutaj konieczne są wstępne, krótkie komentarze.

Po pierwsze, system zabezpieczenia zdrowotnego nie może być zorganizowany bezpośrednio według zasad ubezpieczeniowych. Przesądzają o tym właśnie²⁰:

*    cechy metody ubezpieczenia, w której zastosowaniu zasadnicze znaczenie ma zorganizowanie określonej wspólnoty ryzyka, wyliczenie składki na podstawie rachunku aktuarialnego, przeprowadzenie underwritingu, ustalenie ekwiwalentnego świadczenia itp.;

*    warunki produktowe ubezpieczenia, które muszą być jednoznacznie wyrażone w ogólnych warunkach ubezpieczenia;

4 dominacja inicjatywy publicznej, a nie prywatnej, w zorganizowaniu powszechnego systemu zabezpieczenia zdrowotnego.

Po drugie, podstawowe zabezpieczenie zdrowotne wymaga odwoływania się do solidaryzmu, zarówno w znaczeniu solidaryzmu dochodowego, jak i solidaryzmu ryzyka. Polega to na tym, że od lepiej sytuowanych oczekuje się większego udziału finansowego w systemie, a warunków uczestnictwa w systemie nie uzależnia się od stanu zdrowia i zróżnicowania stopnia narażenia na ryzyko choroby.

Po trzecie, „czyste” rozwiązania publiczne nie pozwalają na osiągnięcie pożądanego społecznie poziomu zabezpieczenia zdrowotnego, przede wszystkim ze względu na ograniczone możliwości sfinansowania ze środków publicznych znacznie zwiększających się (uwarunkowania demograficzne, nowe procedury medyczne) potrzeb zdrowotnych.

Wyjaśnienie roli prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych w systemie ochrony zdrowia wymaga zatem odwołania się do możliwych relacji między bazowym (przede wszystkim Narodowym Funduszem Zdrowia - NFZ) a dodatkowym zabezpie-

ob. .wcześniejsze rozdziały podręcznika.