DSC02430

ich czasów. Poza tym, zmiany spowodowane działalnością tych jednostek często uj&wniąją trwające już procesy społeczne. Dla Hitlera kontekstem dojścia do władzy i wprowadzenia zmian były napięcia społeczne i sytuacja gospodarcza w Niemczech po I wojnie światowej, a także żądania reparacji ze strony państw sprzymierzonych.

Zmiany społeczne nierzadko są także rezultatem działań stosunkowo skromnych jednostek. Najnowsza historia Stanów Zjednoczonych byłaby inna, gdyby pewien strażnik nie zwrócił uwagi na to, że zamek w drzwiach biura Partii Demokratycznej w kompleksie Watergate w Waszyngtonie został zablokowany w sposób uniemożliwiający ich zamknięcie. Gdyby nie ten strażnik, zapewne nie byłoby afery „Watergate”, a były prezydent Richard Nixon nie zostałby zmuszony do ustąpienia z urzędu na rzecz Geralda Forda. Jest bardzo prawdopodobne, że wydarzenia te spowodowały istotną zmianę polityki wewnętrznej i zagranicznej Stanów Zjednoczonych, a także wpłynęły na wynik następnych wyborów prezydenckich.

DZIAŁANIA ZBIOROWE

Zmiany społeczne są często rezultatem działalności dużej liczby jednostek. Wpływ ruchów społecznych na zmiany społeczne został omówiony w rozdziale 22. Jak w nim podkreślono, wiele współczesnych państw powstało w wyniku rewolucji społecznych. Początkiem wielu religii światowych były różnego rodzaju ruchy społeczne; religie te zmieniły, z kolei, dzieje ludzkości (patrz rozdz. 15). Zarówno działania zbiorowe, jak i indywidualne, są więc ważnymi przyczynami zmian społecznych.

TEORIE ZMIANY SPOŁECZNEJ

TEORIE

EWOLUCJONISTYCZNE

Początkowo socjologia koncentrowała się na zagadnieniu postępu społecznego i ukrytych prawach rządzących zmianą społeczną (patrz rozdz. 1 i 4). Spencer, na przykład, uważał, że każda zmiana jest postępem, przejściem od systemu prostszego do bardziej złożonego. Przyjmując jako model teorię ewolucji Darwina, Spencer opowiadał się za ograniczeniem interwencji państwa w życie społeczne, co miało zapewnić swobodny rozwój owych naturalnych, ewolucyjnych praw postępu społecznego. Powołując się na Darwinowską koncepcję „przetrwania najlepiej przystosowanych”, twierdził, że te rodzaje aktywności i instytucji, które poradzą sobie w warunkach konkurencji, przetrwają, a nawet rozwiną się, a pozostałe po prostu zanikną. Czynnikiem decydującym miało być prawo naturalne, a nie ingerencja człowieka.

Ta upraszczająca postęp społeczny teoria ewolucji została odrzucona. Gerhard i Jean Lenski zaproponowali bardziej skomplikowaną wersję socjokul-turowej teorii ewolucjonistycznej, nie zakładającej nieuchronności „postępu” (patrz rozdz. 4). Uważają oni, że siłą sprawczą zmian społecznych jest rozwój techniki, który przyczynia się do zmian w produkcji ekonomicznej oraz w organizacji i zachowaniach społecznych. Zmiany te nie są rezultatem ukrytych

341