DSC03232 (4)

men odpowiednio dawkować różne typy nawiązali tematycznych - stosownie do typu tekstu i możliwości odbiorcy. Duże skoki pojęciowe oparte na indywidualnych skojarzeniach dopuszczalne są tylko w wypadku, gdy nadawca dzieli z odbiorcą rozległe obszary wspólnej wiedzy - w każdym razie taką wspólnotę zakładają. Wykorzystywane to bywa w poezji lirycznej. Nawiązania łatwe, oparte na styczności powiązanych członów tekstu, cechują np. komunikaty skierowane do dzieci lub do ludzi niewykształconych.

Kontrolując jednoznaczność nawiązań tematycznych nadawca musi brać pod uwagę, czy dane wyrażenie nie odnosi się do innych elementów poprzedzającego tekstu niż te, z którymi on sam pragnął je spoić. Wieloto-rowość tematyzacji to elementarny błąd w konstruowaniu spójnej wypowiedzi. Przykładem tego typu usterki stylistycznej może być para zdań: Kasia spotkała w parku Marysię. Dziewczynka (która? - Kasia czy Marysia?) bardzo się ucieszyła z tego spotkania. Łatwość wiązania elementów wypowiedzi nie jest wprost proporcjonalna do ich odległości. Identyfikacja poprzednika zachodzi przy uwzględnieniu czynników gramatycznych, semantycznych, a niekiedy także pragmatycznych - gdy w grę wchodzą relacje przedmiotowe. Problem ten ma swój wymiar psycholingwistyczny i zależy od funkcjonowania pamięci operacyjnej kodującej wytwarzany lub odbierany tekst.

Powtarzalność informacji w tekście wykracza poza relację tematyzacji. W różnych częściach zdania pojawiać się mogą wyrażenia referencjalne odnoszące się do przedmiotów, o których już była mowa, a więc przynależne do sfery datum. Jest rzeczą bardzo ważną, żeby komunikat w sposób jednoznaczny budował pewną sytuację przedmiotową, żeby zawsze wiadomo było, czy chodzi o jakiś znany przedmiot, czy o przedmiot wprowadzony po raz pierwszy. Relacje wyrażeń tożsamych lub jakoś powiązanych referencjalnie to relacje izotopiczne (Greimas, 1966).

Z tego względu wyrażenia referencjalne w tekście dzielą się na te, które dany obiekt wprowadzają po raz pierwszy i te, które odnoszą się do niego po raz kolejny, są więc derywatami poprzednich. Wyrażenia oznaczające przedmioty „znane” mogą posiadać wykładnik relacji łączącej je z ich tekstowym poprzednikiem. W języku polskim będzie to zaimek wskazujący, który w tej funkcji nazywany jest zaimkiem anaforycznym. Również sama relacja nazw określana jest jako relacja anafo-r y c z n a. Przykład takiego nawiązania znaleźć można w zdaniach: Piotr kupił komputer. To (=kupno komputera) pochłonęło wszystkie jego oszczędności lub Ten komputer to było od dawna jego marzenie. W pozycji „derywatu” - oprócz zaimków anaforycznych i nazw z takim zaimkiem - może się pojawić sama nazwa w postaci identycznej jak w antę-cedensie, np. Babcia ma kota. Babcia bardzo go lubi. Niekiedy ta nazwa