DSC07028 (2)

lii Józefo Brggiel, Stanisław Kawula

tego mężczyzn} w kontaktach osobistych, by później, po osiągnięciu dorosłości, móc te role w swym dojrzałym życiu z powodzeniem „odegrać”. Natomiast dziewczęta obserwując ojca i zarazem męża swej matki, tworzą sobie obraz swego przyszłego męża oraz ojca własnych przyszłych dzieci - a także obraz mężczyzny w ogóle Ma to niebagatelne znaczenie dla ich późniejszego okresu dorosłości. Pomyślność życiowa, poprawność własnej życiowej drogi — w tym sukces małżeński i rodzinny - dziewcząt i chłopców w znacznej mierze zależy od tego, czy dzieci miały dostatecznie wiele okazji obserwowania swych ojców w środowisku domowym i w ogóle w środowisku życia piywatnego. Ważne jest także oczywiście i to, w jakiej mierze ojcowskie role były pełnione poprawnie. Znaczenie ojca, jako konkretnej osoby oraz jako symbolu, w procesie socjalizacji dziecka należy do podstawowych zagadnień w teoriach T. Parsonsa (1989, s. 60—85).

Zdaniem Jacka Pulikowskiego ojciec i matka są równi w przekazywaniu życia, ate^ą różni i przeznaczeni do innych ról (J. Pulikowski, 2002, s. 24).

i Specyficzna rola ojca, jej element wewnątrzrodzinny i pozarodzinny, polega na pierwszoplanowym kierowaniu życiem rodzinnym oraz na reprezentowaniu rodziny w środowisku zewnętrznym i łączeniu życia rodzinnego z życiem szerszego środowiska społecznego. Element wewnątrzrodzinny można jeszcze podzielić na element ogólnorodzinny i rozwojowo-wychowawczy. W zakresie rozwojowo--wychowawczym ojciec reprezentuje wobec dziecka siłę fizyczną, energię, stanowczość, zapewnia mu odpowiednie warunki materialne, daje poczucie bezpieczeństwa i stabilność. W obrębie życia rodzinnego ojciec w coraz szerszym zakresie liczy się z pozycją i zdaniem matki, uzgadniając z nią decyzje w najważniejszych sprawach rodziny, metody postępowania z dziećmi, kwestię organizacji czasu wolnego etc. Naturalnie, różne może być ich spełnienie w praktyce.

Warunkiem koniecznym do pełnienia własnej roli rodzicielskiej, roli matki czy ojca, jest prawidłowa identyfikacja, przede wszystkim z rolą związaną z własną płcią, a następnie z rolą małżeńską i rodzicielską oraz pełna akceptacja tych ról. Pełna akceptacja roli rodzicielskiej wiąże się mocno z posiadaniem odpowiedniej motywacji do pełnienia tej roli. Motywacja ta zależy z kolei od poziomu osobistej oceny własnej roli. Mężczyzna jest raczej stworzony do przeobrażania świata, m.in. do walki o jego zmianę, a kobieta do szerzenia miłości w świecie (J. Pulikowski, 2002, s. 25). Stwierdził on m.in. że najbardziej rozpowszechnionym modelem podziału ról w rodzinie jest przyjęcie przez matkę funkcji ekspresyjnych, natomiast przez ojca roli „instrumentalnego przywódcy^ Natomiast M. J. Goldman twierdzi, że im bardziej dziecko pókóChaTv^gćTojćaf(o tym bardziej stworzy sobie „symbol ojca”, dzięki któremu lepiej przystosuje się do życia społecznego. Chcąc bowiem zdobyć miłość ojcowską, dziecko musi stopniowo przezwyciężać swój egoizm. Tak więc ojciec pomaga dziecku pozbyć się wrodzonego egoizmu natural-

nego każdemu dziecku i stać się dojrzałym człowiekiem pełnym uczuć, wartości, wrażliwości, który wzbogacony o te cechy będzie umiał współżyć z innymi ludźmi (M. J. Goldman, 2002). Ojciec także swą postawą wpływa na powstanie i odpowiednie rozwinięcie u dziecka potrzeby osiągnięć, właściwego stosunku do nauki szkolnej. Kwestie te sąjuż rozstrzygnięte w szczegółowych dociekaniach.

Skuteczne pełnienie przez rodziców swoich ról możliwe jest jedynie przy pełnej akceptacji pozostałych osób i ich ról w rodzinie. Jeżeli ojciec nie akceptuje np. roli matki lub osoby dziecka, niemożliwe jest dobre spełnienie przez niego roli ojcowskiej.

Zdaniem T. Parsonsa dziecko w okresie pierwszych 3-5 lat życia, czyli w okresie „edypalnym”, rozluźnia dotychczasowy układ z matką i wkracza niejako w świat męski. Proces ten nie dokonuje się w sposób prosty. Dziecko przyjmuje postawę ambiwalentną, bo przecież trudno mu oderwać się całkowicie od „świata matki” i błogiego dzieciństwa, z drugiej strony jednak nęci je świat ciekawych wartości, którego reprezentantem jest ojciec. Integracja z ojcem w miarę dojrzewania dziecka staje się dlań — w myśl poglądów Parsonsa - bodźcem do stworzenia symbolu ojca. Moment, w którym ojciec przestaje być konkretną jednostką i staje się symbolem, jest nowym etapem w życiu dziecka (A. Pluta, 1980, s. 153).

Z definicji socjologicznych wynika bowiem jasno, iż podstawowym zadaniem męża-ojca jest zapewnienie trwałości rodzinie, jako podstawowej komórce społecznej, głównie za sprawą nadawania jej statusu ekonomicznego i społecznego poprzez własną wartość. A zatem, aby rola ojca w rodzinie była znacząca, musi on reprezentować takie umiejętności (głównie o charakterze instrumentalnym), podejmować takie działania (wszystko dziać się musi w świecie wartości ze świata pracy zawodowej), które jego rodzinę uczynią komórką społeczną o wysokim standardzie materialnym i dużym prestiżu społecznym. Prawa i zobowiązania ojca w stosunku do matki i dzieci są więc zupełnie innego rodzaju, niż matki w stosunku do niego i do dzieci.

Z innych badań wynika, że autentyczne zaangażowanie się ojca lub brak tego zaangażowania w życie dziecka jest podstawą ukształtowania postaw moralnych i społecznych dziecka, nie pozostaje również bez wpływu na zmiany w męskiej osobowości. Na podkreślenie zasługują interesujące badania polskie, ujmujące postawy wychowawcze ojców wobec dzieci w zależności od wieku ojca. Jest to rozróżnienie na tyle istotne, iż obecnie wzrasta liczba ojców młodych wiekiem, a rozważania psychologiczne ujmujące proces kształtowania się postaw dobitnie wskazują na istnienie związku między postawą a wiekiem. W oparciu o badania 60 ojców z dwóch grup wiekowych (od 21 do 25 lat i od 26 do 43 lat) Teresa Kukułowicz ustaliła następujące zależności: