DSC06672

badacz sformułował pierwsze, intuicyjne i bardzo mgliste pytania do momentu • problem uzyskał już zadawalający stopień dojrzałości. Mówimy więc, iż

^leJ ef_e.

twórczym. Można go analizować w kategoriach teorii rozwiązywania

(Nickles, 1988; Simon, 1977).

Nie zawsze jest też tak, że już pierwsze sformułowanie problemu jest precyzyjne i dojrzałe, iż zadawala badacza. Upływa pewien okres od momentT ^

stopniowo „dojrzewa”, tzn. że kolejne jego przeformułowania zawierają liczbę wskazówek co do jego rozwiązania. Z kolei wskazówki te są bardzir ktywne. Problem, który zawiera dostateczną liczbę wskazówek co do jego ro^ zania za pomocą dostępnych, na danym etapie rozwoju konkretnej dyscypliny ^ ukowej, środków badawczych, jest problemem rozstrzygalnym (dokładniej — ^ ktycznie rozstrzygalnym, por. Nowak S., 1985, s. 36). Oczywiście, problem nie. rozstrzygalny na danym etapie rozwoju nauki może stać się rozstrzygalnym ^ wyższym etapie jej rozwoju.

2.1. Pytania rozstrzygnięcia i pytania dopełnienia

Jak już zaznaczyłem, problemy przybierają postać pytań. Spróbujmy więc określić, jakiego rodzaju mogą to być pytania. Zgodnie z najbardziej znaną klasyfikacją pytań (Ajdukiewicz, 1965; Giedymin, 1964; Cackowski, 1964) wyróżnia się dwa ich rodzaje;

(a)    pytania rozstrzygnięcia,

(b)    pytania dopełnienia.

Pytania rozstrzygnięcia rozpoczynają się od partykuły pytajnej „czy” i można udzielić na nie jednej z dwóch wykluczających się odpowiedzi: „tak” lub „nie”. Po partykule pytajnej „czy” występuje człon będący zdaniem oznajmującym. W zależności od liczby prezentowanych przez pytanie alternatyw, wyróżniamy pytania rozstrzygnięcia o różnej liczbie członów. Stosunkowo najczęściej formułuje się dwuczłonowe pytania-rozstrzygnięcia. Oto przykład takiego pytania: „Czy dziecko w wieku trzech lat jest zdolne do myślenia abstrakcyjnego?”. W odpowiedzi na to pytanie należy wybrać jedyną prawdziwą z dwóch alternatyw: „tak, dziecko* wieku 3 lat jest zdolne do myślenia abstrakcyjnego”, „nie dziecko w wieku 3 W nie jest zdolne do myślenia abstrakcyjnego”.

Pytania rozstrzygnięcia można zamienić na zdania oznajmujące o postaci wie^-loczłonowej alternatywy. Przysługuje im wtedy wartość logiczna, tak jak inny® zdaniom w sensie logicznym. Tak przeformułowane pytanie jest prawdziwe, gd? jedna z alternatyw jest prawdziwa.

O ile pytania rozstrzygnięcia ujawniają swoje alternatywy, o tyle pytania d°' pełnienia ich nie ujawniają. Podają one tylko ogólny schemat odpowiedzi. Jest ni® funkcja zdaniowa. Po podstawieniu odpowiednich wartości w miejsce zmieni*'

l^est

f/M

^eproblemuwH

sformułowanego

ty jest

j^tyto dokładnie wymit zestawienia chan lwięcia zawierają więcej ogania niż pytania dope Lljjwzych przyjmuje postać gsność, że są poprawnie sfon «!iiaćzbyt szerokiego st rozwiązanie. Dlatego I ■izyprajść do sformułowania | całych odrębnymi prol i w problemie i !*Mie ułatwi nam rozwiąz Jżtae możemy odwołać się i '^przedmiotu, względnie w] fasadzie definicji projektując) wie sformułowanie problem ^dawczym. Zależy ono od ki ^8 metodologiczną. Pytania '^logicznej. Literatura p na interesujący bada przypadku bada te sponsoruj;

.^-precyzyjnie odpowie ^W2iłędem rzetelni

Nmiotu

mwmm te og SIS* U9St«3

¹ kończą*'

(lub zmiennych) otrzymuje się każdorazowo nowe zdanie — prawdziwe lub