DSC09369

tycznego, choc/aź między datami Ich powutania upłynęło pr/.«J szło dwadzieścia lat.

Tego rodzaju podobieńutw i związków między Fredrą a jeg, poprzednikami możemy znaleźć więcej. Samolub NlemccKiJ cza — Pan Getdhab; Pan Nowina tego pisarza — CudzozlemM czyzna; Stryjowie i stryjenki Dmuszewskiego — ZrzędnoiĄ i przekora; wreszcie Sarmatyzm Zabłockiego — Zemsta — ot® następne pary, które można by tu wymienić.

Mówiąc o powiązaniu Fredry z komediami Bogusławskiego : czy Niemcewicza i umieszczając je wszystkie na wielkiej linii] teatru oświeceniowego, nie powinniśmy oczywiście zapominać] o różnicach zachodzących między poszczególnymi etapami tej] linii Różnice te dadzą się szczególnie zauważyć między etapem] stanisławowskim a porozbiorowym. Dynamika rozwoju naszego teatru w XVIII w, biegła od utworów zawierających krytykę] obyczajową, poprzez społeczną, w kierunku dzieł podejmują- ] cych problemy społeczno-polityczne, w kierunku dramatu, który 1 stawał się pobudką do walk wyzwoleńczych; od utworów Bobo- 1 moJca i Czartoryskiego, Zabłockiego i Karpińskiego po Powrót 1 posła, Henryka VI na łowach i Krakowiaków i Górali, Linia 1 ta została w 1795 r. gwałtownie przerwana. Komedia doby po- i rozbiorowe;, jakby omijając najwyższe osiągnięcia dramatyczne ! XVIII w. zaczyna na nowo od etapu Zabłockiego, rozwijając- 1 się w nieco innym kierunku, w kierunku pogłębiania i dosko- 3 nalenia krytyki obyczajowo-społecznej.

Złożył się na to szereg przyczyn natury politycznej i społecznej (ogólna depresja w kraju po upadku powstania 1704 r, i ostatnim rozbiorze). W związku z utratą niepodległości, zanikiem życia obywatelskiego i działalnością cenzury zaborcy teatr rezygnuje z polityczności repertuaru. Musi ograniczyć też zasięg krytyk: społecznej. Rzecz charakterystyczna, źe sprawy polityczne, jeśli wnikną czasem do komedii, traktowane są odtąd na marginesie głównego zainteresowania — tematyki obyczajowo-społecznej. Jeśli np. w_: Powrocie posła świetna obyczajowa analiza społeczeństwa szlacheckiego była służebna wobec tendencji politycznej utworu, to w Samolubie (1311> polityczne wtręty stają się tylko marginesowym dodatkiem do krytyki obyczajowej.

Obok różnic między dwoma etapami rozwoju komedii oświeceniowej należy podkreślić i cechy wspólne: to samo racjonalistyczne podejście do rzeczywistości, a także nawiązanie do konkretnych osiągnięć osiemnastowiecznej komedii obyczajowej okresu stanisławowskiego, do Fircyka w zalotach, do Po-

Oczywiści* całej tv/6rcznści Fredry nie można mechanicznie Dez reszty utożsamiać z teatrem Oświecenia, nie można między simi stawiać znaku równania. Wyrósłszy z najlepszych tradycji i*rego poprzednika, był teatr Fredry jego dalszym ogn.wem rozwojowym, wzbogaconym (zwłaszcza w późniejszych latach)

frkoła kobiet). Wykorzystane zmianą U/.'/* ■* pewnym _1<p₆to doświadczenia politycznej, ..ntyfeudalnej szts./\ pótoeg# ^t$u stanisławowskiego. Komedia tego Okresu Hu \._:Tmala. ale rozwinęła szereg zdobyczy gftynyeżoy^ odzie-^gcjooych po literaturze XVIII 7/. poprzez, wzbogacenie*^ ij&* obyczajowych, poprzez pogłębienie psychologiczne pac**'-. | subtelnienie rysunku charakterów. Jest to jej niewątpliwy.':.] „iągłucdem. Najwybitniejszym tego przejawem będą wlaśr**e uzaedie Fredry.

0    szereg nowych pierwiastków, z których wiele łączyło się genetycznie z nowym prądem literackim, z romantyzmem. Byt jednocześnie pomostem między Oświeceniem a realistyczną komedią drugiej połowy XIX wieku, na której rozwój w poważny sposób oddziałał.

I

Aleksander Fredro urodził się w rodzinie średaioszUcbeekiejJ wywodzącej się ze zubożałej arystokracji i posiadającej z nlą| liczne paranteie Ojciec poety, Jacek Fredro, otrzymał jako dziedzictwo dwie wsie: CUnę i Hoczwię w ziemi sanockiej na PooJcarpar i Z czasem powiększy! kilkakrotnie swój majątek, dzięki czemu izyskał materialną podstawę do otrzymania i | 1822 r tytułu hrabiow skiego, a >/ięc powrotu w szeregi arystokracji. Jednakże w okresie młodości poety daleko jeszcze było Fredrom do hrabiowskich tytułów. Atmosfera w domu pana Jacka była typowo Iredniosziachecka, co niejednokrotna podzreśla sam pisarz w swych pamiętnikach i wspomnieniach t okresu młodości

Przyszły komediopisarz przyszedł na lwiąt 2* czerwca 17Ś3 r. (według tradycjs rodzinne;: nie posiadamy bowiem potwierdzonej dokumentem daty urodzin, w ziemi przemyt kiej. we wsi Surcchów, którą wówczas dzierżawi! jego ojciec. Rodzeństwo ciał liczne: pięcie braci ś trzy siostry. Wychowywał się I uczył

1    domu, na wsi, w Beńkowej Wiszni (którą właśnie nabył par* licek), | następr„e we Lwowie dokąd przeniósł się ojdec poety po śmierci swej żony w 13ó# r.

Nauczanie domowe nie przyniosło wiele wiedzy przyszłemu komediopisarzowi. Z ironią będzie je Fredro wspominał po