DSCF0542 (2)

Zachowanie prospołeczne: dlaczego ludzie pomagają innym

wysoka. Przeciętna korelacja między altruistycznymi zachowaniami w odmiennych sytuacjach wynosiła .23. Oznacza to tyle, że wiedząc, na ile altruistycznie dziecko zachowało się w jednej sytuacji, nie możemy z dużym prawdopodobieństwem przewidywać, ile altruizmu okaże w innej sytuacji. Ponadto w odniesieniu zarówno do dzieci, jak i dorosłych, nie znaleziono zbyt wiele danych przemawiających za tym, że jednostki uzyskujące wysokie wyniki na skali altruizmu w testach osobowości są bardziej skłonne do udzielania pomocy niż osoby plasujące się na tej skali nisko.

Czy to oznacza, że każdy przypadkowo wybrany przechodzień — bez względu na to, czy byłaby to Matka Teresa czy Saddam Hussein — charakteryzowałby się jednakową gotowością do ratowania ofiar katastrofy lotniczej lub pomocy dężko choremu sąsiadowi? Oczywiście tak nie jest. Po prostu znajomość indywidualnych mechanizmów funkcjonowania osobowości nie wystarcza do przewidywania, na ile altruistycznie człowiek się zachowa. Należy wziąć pod uwagę także kilka innych ważnych czynników, takich jak nastrój, w jakim interesująca nas osoba aktualnie się znajduje, i rodzaj nacisków, jakim w określonej sytuacji podlega. Nawet Matka Teresa w pewnych okolicznościach bardziej niż w innych jest skłonna nieść pomoc. Również Saddam Hussein na pewno nie zawsze jest tak diaboliczny, być może pewne sytuacje bardziej niż inne ujawniają jego złą naturę.

Podsumujmy dotychczasowe spostrzeżenia. Otóż wydaje się, że najbardziej użyteczna przy przewidywaniu, czy jednostka zachowa się altruistycznie, jest głęboka znajomość jej osobowości i okoliczności, w których się znajduje. Sporo badań wykazało, że ludzie różnią się preferencjami w okazywaniu różnych form pomocy (np. Batson, Boleń, Cross, Neurin-ger-Benefiel, 1986; Clark, Ouellette, Powell, Milberg, 1987; Deutsch, Lam-beęti, 1986). Dla przykładu: jak sądzisz, w jakim stopniu ludzie okazaliby pomoc w dwóch następujących sytuacjach: a) gromada ludzi stojących u nabrzeża rzeki Potomac obserwuje akcję ratunkową i dostrzega Priscillę Triado wypuszczającą z rąk linę i wpadającą do wody; b) opóźniony w rozwoju chłopiec okazuje przyjaźń sąsiadowi i prosi go o zabranie do kina. Kto okaże pomoc raczej w pierwszej sytuacji, a kto raczej w drugiej?

Płeć a zachowanie prospołeczne

Alice Eagly i Maureen Crowley (1986; Eagly, 1987) stwierdziły, że w sytuacji (a) raczej mężczyźni, a w (b) kobiety byłyby bardziej skłonne do udzielenia pomocy. Uczone skoncentrowały się w swych badaniach na różnicach w zachowaniach prospołecznych prezentowanych przez kobiety i mężczyzn. W rzeczywistości każda kultura nakłada na kobiety i mężczyzn obowiązek przestrzegania odmiennych norm. Dlatego człowiek w zależności od płci uczy się cenić odmienne cechy i zachowania. W kulturze Zachodu roli męskiej przypisane są rycerskość i heroizm, podczas gdy roli kobiecej opieka, wychowanie i zaangażowanie w trwałe związki. W rezultacie od mężczyzn możemy oczekiwać, iż będą udzielać pomocy w sytuacjach ekstremalnych, wymagających odwagi i zdecydowania. Będą oni częściej dokonywać czynów podobnych do czynu Lenny'ego Skutnika, który skoczył do lodowatej wody, aby uratować Priscillę Triado. Natomiast pomocy udzielanej przez kobiety towarzyszy częściej tworzenie długotrwałej relacji pomagania. Działania ich wymagają raczej zaangażowania