DSCN1881 (2)

Zachowania społeczne 229

yemig urban professionals (spotyka się również termin „yumpie" — young upwardly-■mobile professionals'). Określenie to pojawiło się w mediach zachodnich z początkiem lat osiemdziesiątych („Chicago Tribu-ne”, 1984). Czarnoskórego „yuppie” określa się mianem „buppie” — akronim utworzony od słów black urban (lub upwardly-■mobile) professionals („Independent”, 1984). „Yuppies” działający na rzecz ochrony środowiska nazwani zostali przez media „green yuppies", w skrócie „guppies” („Daily Telegraph”, 1985). Mianem „guppie’Lokreś!a się też osoby omawianej kategorii o skłonnościach homoseksualnych (kombinacja słów „gay” i „yuppie”). (M.P.)

Zob. podkultura.

Literatura:

Ayto J., Simpson J., 1992, The Óxford Dictiona-ry of Modern Slang, Oxford Univ. Press, Oxford, New York.

♦

Zabobon, zob. przesąd.

Zachowania społeczne, różnorodne formy aktywności społecznej, będące rezultatem oddziaływania środowiska lub sytuacji. W przeciwieństwie do pojęcia działań społecznych, gdzie główny nacisk położono na .znaczenie” przypisywane różnym elementom rzeczywistości przez podmiot zmierzający do osiągnięcia celu, w wypadku zachowań rozpatruje się niemal wyłącznie ich uwarunkowania zewnętrzne. Jest to typowo naturalistyczna orientacja teoretyczna. Badanie zachowań polega na próbie opisu i wyjaśnienia obserwowalnych reakcji organizmu biologicznego na różne bodźce środowiska. Jak widać, ta sama czynność u jmowana może być jako działanie społeczne lub jako zachowanie. Przyjęty sposób wyjaśniania stanowi w takim przypadku następstwo uznawanych założeń teoretycznych.

Różnica między koncepcją działania | zachowania polega na tym, że w pierwszym przypadku uznaje się dopuszczalność wyjaśnień odwołujących się do różnych zmiennych nieobserwowalnych (cele, motywy, wartości, świadomość itp.), natomiast B ptzypadku zachowań podejście takie uznawane jest za nienaukowe [B.F. Skinner W8). Stanowisko to umożliwia wyjaśnia

nie nie tylko zachowań ludzi, lecz również zwierząt. Równocześnie jednak ten sposób wyjaśniania opiera się na uproszczonej koncepcji podmiotu. Człowiek jest tu ujmowany wyłącznie jako „istota reaktywna" — zdolność do reagowania na bodźce jest jego zasadniczą cechą [J. Kozielecki 1980. s. 19-97]. Jeszcze z innego punktu widzenia różnica między zachowaniami a działaniami polega na tym, iż zachowania zazwyczaj są schematyczne, dokonują się według społecznie przyjętego wzoru, natomiast działania zawierają dążenie do jakiejś zmiany i z tego względu mają charakter spontaniczny [P. Rybicki 1979, s. 454-455].

Wyjaśnianie zachowań odbywa się bądź na podstawie klasycznego mechanizmu warunkowania (behawioiyzm), bądź na podstawie teorii „uczenia się” (inaczej nazywanej teorią zachowania lub teorią nagród i kar). W teorii uczenia się przyjmowane jest założenie o wpływie poprzednich doświadczeń na realizowane zachowania [A. Ma-