DSCN6078 (Kopiowanie)

■ ■ ■ Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medyc:*e

pajęczakiem, który pr/ctrwal do naszych czasówjc« sk rzypłocz (Limuha ryc. 2-39), przypominający swą budową (rylobila. Ten rodzaj zwierząt nic wykazuje praktycznie zmian od chwili pierwszego pojawienia się 200 min lat Icmu. Pierwsze pajęczaki lądowe powstały pod koniec syluru. zaś wije znamy z karbonu (choć zapewne pojawiły się w dewoniej. Bardzo ciekawą gromadę stawonogów stanowią pratchawce (Peripata), których skamieniałe szczątki znaleziono wraz ze skamieniałościami łrylobitów i skorupiaków, a których nieliczni przedstawiciele żyją do dziś w puszczach Ameryki Południowej. Afiyki, Azji i Australii. Ciało pratchawca, podzielone na segmenty, zaopatrzone w każdym segmencie w parzysty narząd wydalania, okryte kulikulą i posiadające umięśnioną ścianę ciała nawiązuje do budowy pierścienic. Podobne jak u pierścienic są również: przewód pokarmowy, układ nerwowy i odnóża, a komórki układu wydalniczego i płciowego posiadają rzęski. Jednakże pratchawce oddychają tchawkami. posiadają otwarty układ krwionośny i pazurki jak u owadów, zaś ich rozwój embrionalny przebiega podobnie jak u pozostałych stawonogów. W dewome pojawiły się również owady (Insocta). które spośród wszystkich stawonogów wytworzyły najwięcej przystosowań do

Ryc. 2-38.Trochofoiy różnych bezkręgowców: 1,2 - pierścienic. 3 - wstężnic. 4 - mszywiołów. 5 - szkarłupni (wg Grębeckicj, JD)

ELASIUA

GASTłW

PIERWOUSTE

opanowania lądu. Wymienimy tu jedynie: oddychanie powietrzem atmosferycznym za pomocą tchawcfc, nieprzemakalny zewnętrzny szkielet (zapobiegający wysychaniu), zapłodnienie wewnętrzne i rozwój wewnątrz nieprzepuszczalnego dla wody jaja, wydalanie kwasu moczowego jako końcowego produktu przemian białkowych (co umożliwia maksymalne zagęszczenie moczu).

Ryc. 2-40. Rozwój zwicnąt pkt»» ustych i wtóroustych o.g. - ol»* gębowy; o.o. - utwór odbytowy (Jw

Wszystkie opisane dotychczas grupy organizmów, u których występują otwory gębowy i odbytowy, określa się razem jako pierwouste (Protostomia). W ich rozwoju pragęba gastruli przekształca się w otwór gębowy, zaś otwór odbytowy powstaje na przeciwległym końcu ciała (ryc. 2-41). Wśród pierwoustych wyróżniamy pierwoiamowce (u których mezoderma wypełnia przckształconąjamę gastruli, czyli pierwotną jamę ciała); należą do nieb plaznice i obleńce; orazwtómoiamowce. u któych mezoderma tworzy tzw. somity, a ich światło wytwarza wysłaną własnym nabłonkiem wtómąjamę ciała (celomę). Do wtómojamowców należą pierścienice, mięczaki i stawonogi. Dowtóroustych (Deuleroslomia) zaliczamy mszywioły, ramicnionogi, szczecioszczękie, szkarłupnie, źołędziogłówce, pióroskrzelnc i strunowce. U zwierząt tych pragęba zanika, w jej okolicy powsttf odbył, a olwór gębowy wytwarza się w brzusznej ścianie przedniego odcinka ciała (ryc. 24W Szczeblem pośrednim między pierwoustymi a wtóroustymi są wsteżnice. U tych splasztA*')' Wnkfmlt fTldmili i uńimi spokrewnionych z nlazińcami. nraueha zasklepia sę w tor*''