DSCN6081 (Kopiowanie)

zarodków na lądzie umożliwiło mS TiT^U zabezpieczony przed drapieżniki,mi. R„/_W,',j W płynie zawartym wcwnr,^ ^!!.^h0,^{n p,odow}>'^{ch Zaro<k;k} ™wij^a' się w środowisku w, sinym w Dcchor/ykn    ^ ' SHKadni. korzystał z substancji odżywczych zmagazynowanych

wamyini zaitoam, oddycha! praczjajsmósds (która otaczała całe jajo) i nraz.sn.srzm- -wL, zarazem funkcję magazynu wydalin. Dzięki nicprzcpuszczaniu wody przez kosmówkę, rozw ijający ,„₄ embrion chroniony był przed wyschnięciem. Jednocześnie rozwój zapłodnienia wewnętrznego sprawił, ic zaistniała możliwość składania mniejszej liczby jaj. lecz za to bogatych w substancje zapasowe. Uzyskanie poważnego przystosowania ewolucyjnego, umożliwiającego opanowanie nowego środowiska, określamy mianem aromorfozy. Aromorfoza - jaką było wytworzenie błon płodowych była punktem wyjścia dla powstania innych zmian morfologicznych: suchej skóry, wyżej uniesionych i sprawniejszych kończyn, bardziej wydajnych płuc i systemu sprawniejszego zaopatrzeniu tkanek w (len oraz wydalania nierozpuszczalnego w wodzie kwasu moczowego jako produktu metabolizmu białek - co umożliwia maksymalną oszczędność wody. Osiągnięcie wyższego poziomu ewolucyjnego umożliwiło pełną radiacje adaptatywna gadów, to znaczy ich przystosowanie się do wszystkich ówczesnych środowisk. Główny pień tej grupy rozdzielił się na pięć głównych linii rozwojowych:

I. Synapsida - dały początek pelikozaurom i później gadom ssakokształtnym; 2. Diapsida - z których powstała większość gadów kopalnych i współczesnych, a także ptaki; 3. żółwie; 4. plczjozaury; 5. ichtiozauiy (ryc. 2-42). Bogactwo form gadów w erze mezozoicznej („erze gadów") omówione zostało już poprzednio (rozdz. 22.2.4.).

płazy

ogoniaste

bezogonowe

beznogie

koaoste

Ryc. 2-43. Filogeneza kręgowców (wg Wumibucha. nniauoaał

Lablryn4

Ptaki (Aves) uważa się za progresywną gałąź dinozaurów, która uzyskała zdolność latania, stałocieplność i pokrycie ciała piórami. Zachowały jednak szereg cech gadzich: jajorodność, obecność steku, brak gruczołów skórnych, podobieństwo wielu elementów szkieletu. Pochodzą one od drobnych naziemnych i drapieżnych dinozaurów, tzw. cclurozaurów (Coelumsauria), które wyodrębniły się z linii rozwojowej tekodontów. Przykładem zwierzęcia lej grupy może być jurajski gad Campsognatus longipes, o bardzo podobnym planie budowy miednicy do kośćca obecnych ptaków. Z linii rozwojowej znamy skamieniałości prapta-ka (Archaeopteryx) oraz pierwotnych ptaków Ichtyornis i Hesperornis, przedstawione w rozdziale 2.2.2.4 (ryc.

2-27 i 2-29). Choć powstały w erze mezozoicznej. największy rozwój osiągnęły ptaki w erze kenozoicznej.

Również na erę kenozoiczną przypada radiacia ssaków (Mammalia). ł*k pamiętamy, wyłoniły się one ' Wdów saakokaztałlnych już w triasie.

^<***1 ssakoks/tałtne. jak np.

⁽yiognaihus (ryc. 2-22), miały

_