DSC40

m U. Rynki czynników produkcji

awodowcj) lo relacja zasobu siły roboczej do potencjalnego zasobu siły robo-

oominalncj P_L i poziomu cen w gospodarce. Do tató pracujących zalicza się zarówno zatrudnionych, jak i przedsiębiorców' pracujących we własnej firmie Stopa bezrobocia to odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy. Jest to odsetek ludzi w wieku produkcyjnym poszukujących bezskutecznie pracy.

Zestawienie podaży i popytu na rynku pracy przedstawiono na rysunku 1 li. Krzywa rynkowej podaży pracy, w odróżnieniu od krzywej podaży pojedynczej osoby, ma nachylenie dodatnie w każdym punkcie, ponieważ uwzględnia bezrobotnych i wzrost aktywności zawodowej ludności przy wysokiej płacy. Podaż pracy jest sztywna, a jej krzywa stroma, ponieważ badania wykazują, że wyższa płaca, nie skłania do dłuższej pracy tak bardzo, jak się sądzi. Bardziej elastyczny jest popyt. Dzięki temu rynek pracy tłumi wahania płacy i nakładów, sprowadza je do poziomu równowagi w punkcie E. Oznacza to, że wszyscy poszukujący pracy przy płacy realnej Pi znajdą ją.

W praktyce są bezrobotni poszukujący pracy nawet za płacę niższą od przyjętej na rynku. Istnieją różne teorie wyjaśniające ten stan rzeczy. Jedne tłumaczą go nieelastyeznością płac na skutek skrępowania rynku przez regulacje o płacy animhe},⁰ czasie pracy i o czasowej ochronie pracownika. Inne winą obarczają działania związków zawodowych lub rynki niekonkurencyjne tworzące bariery wejścia nowych przedsiębiorstw na rynek. Zwolenników ma też teoria, ;Mbg której przyczyną bezrobocia jest niedostosowanie struktury podaży według kwalifikacji do struktury popytu na pracę. Nieumiejętne lub lobbystyczne regulowanie dostępu do wykonywania pewnych zawodów (tzw. zawodów regulowanych) ogranicza podaż pracy w tych branżach. Skutkiem tego są wysokie płace i małe zatrudnienie, wreszcie ograniczona podaż produktów i usług, co powoduje ich wysokie ceny i małą sprzedaż.

Na rysunku 11.5 płaca minimalna Pl_mm jest wyższa od płacy równowagi Pi. Wyznaczenie takiej płacy minimalnej ma na celu wzrost dochodu pracownika. Jej wprowadzenie powoduje nadwyżkę podaży nad popytem na pracę, obrazowaną odcinkiem CD. Ta wielkość nienabytej pracy przekłada się na liczbę bezrobotnych, którzy nie mogą znaleźć pracy. Płaca minimalna wywołuje przymusowe bezrobocie, jeśli strony umowy o pracę nie obejdą jej, wpisując do umowy zaniżony wymiar czasu pracy lub działając bez umowy, czyli w tzw. szarej strefie. Jednak płaca minimalna zapobiega bardzo niskim płacom na lokalnych rynkach pracy, np. w małym mieście z jednym głównym pracodawcą (tzw. monopson na rynku pracy). Przy ograniczonej mobilności pracowników i strukturalnym niedostosowaniu popytu i podaży pracy płaca minimalna chroni wartość pracy ludzkiej. Nie ma natomiast wpływu na rynki o małej podaży pracy, gdzie utrzymuje się wysoka płaca, zachęcająca do nabywania poszukiwanych kwalifikacji.

Związki zawodowe dążą do pozycji monopolisty w dostawach pracy do danej firmy. Rezultatem osiągnięcia takiej pozycji w negocjacjach z pracodawcą są podwyżki płac prowadzące do zmniejszania zatrudnienia, chyba że wszyscy pracownicy są w związku zawodowym i są chronieni przed zwolnieniem. Wtedy firma traci możliwość zmiany nakładu pracy, a co za tym idzie - wydajności pracy i zyskowności.

11.8. Kapitał ludzki a płace. Wyrównawcze różnice płac

Kapitał ludzki to wiedza, umiejętności, wykształcenie i doświadczenie zawo-1 dowe człowieka. Ogólnie są to kwalifikacje danego człowieka, które zwiększają I jego produktywność w pracy, za co otrzymuje wyższe wynagrodzenie. Przyczyniają się one do zróżnicowania płac osób z wykształceniem podstawowym, średnim i wyższym, osób rozpoczynających pracę i mających już w niej doświadczenie, osób z uprawnieniami zawodowymi i bez nich. Ważnym elementem kapitału ludzkiego jest przedsiębiorczość, będąca źródłem wysokich dochodów osób samozatrudnionych.

O płacach ludzi o danym profilu wykształcenia lub uprawnieniach zawodowych decyduje podaż tych kwalifikacji i popyt na nie. Podaż ograniczona jest przez wysokość kosztów kształcenia, wymogi wykazania odpowiednich talentów i odbycia stażu, a czasem przez inne bariery, takie jak regulacje prawne i samorządy zawodowe. Popyt na pracę wykwalifikowaną wynika z popytu na jej produkty i ich cen. Branże rozwijające się ustalają wysokie ceny na swoje produkty i dlatego przyciągają specjalistów lub adeptów wysokimi placami.