ET5

6.2. Cechy popytu turystycznego 85

produktu tańszego, składającego się z komponentów innego rodzaju lub o niższej jakości (zjawisko substytucji).

Pobudzona potrzeba podróżowania jest na tyle silna, że spadek dochodu wywołuje często rezygnację z innych, obiektywnie ważniejszych potrzeb na rzecz dalszej konsumpcji turystycznej. Obserwuje się wówczas chęć utrzymania dotychczasowego standardu konsumpcji, co związane jest z uformowanymi w trakcie długiego czasu określonymi nawykami konsumpcyjnymi (hipoteza zalegającej konsumpcji sformułowana przez S.A.O. Thore’a, zgodnie z którą w sytuacji spadku dochodów konsument próbuje utrzymać swój dotychczasowy standard konsumpcji)²².

Na wielkość popytu turystycznego wywiera też wpływ cena dóbr i usług turystycznych. Elastyczność cenowa popytu turystycznego oznacza względną zmianę popytu turystycznego na określone dobro lub usługę w stosunku do względnej zmiany ceny tego dobra lub usługi. Wyrazem tej zależności jest współczynnik elastyczności cenowej popytu:

_P _ APp Ac

względna (procentowa)

gdzie:    _ względna (procentowa) zmiana popytu,

Pp    c

zmiana ceny.

Współczynnik cenowej elastyczności popytu może przybierać różne wartości. Sytuacja, gdy = 0, oznacza, że zmiany ceny nie powodują żadnych zmian popytu. Popyt jest doskonale nieelastyczny, inaczej sztywny. I E_cP\ = 1 oznacza sytuację, w której względna zmiana popytu jest równa względnej zmianie ceny (elastyczność wzorcowa). Współczynnik elastyczności cenowej popytu turystycznego może przyjmować wartości w przedziale 0 < I E_i:Pp\ < 1; wtedy względna zmiana popytu jest mniejsza od względnej zmiany ceny. Im wartość jest bliższa zeru, tym mniejsza jest elastyczność. Gdy | E_cP \ > 1, względna zmiana popytu jest większa od względnej zmiany ceny. Popyt jest wysoce elastyczny. Im wartość ta jest wyższa, tym popyt jest bardziej elastyczny. Gdy | E_cP J = °°, popyt jest doskonale elastyczny.

Generalnie, gdy cena rośnie, popyt na dany produkt turystyczny spada, a jeśli cena spada, to popyt na ten produkt rośnie. Takie stwierdzenie ma charakter ogólny i w wielu przypadkach, w odniesieniu do konkretnych strumieni ruchu, byłoby zbyt dużym uproszczeniem²³. Wynika to przede wszystkim z tego, że:

•    podróżowanie nie zawsze jest konsekwencją wyłącznie decyzji konsumenta usług (np. podróże służbowe); popyt ten inaczej reaguje na cenę w porównaniu z popytem podróżujących dla własnej przyjemności;

•    popyt osób uprawiających turystykę dla przyjemności kształtują w dużym stopniu czynniki społeczne i psychiczne, co powoduje nietypowe reagowanie na ceny;

•    popyt turystyczny inaczej reaguje na produkt typowy, a inaczej na niepowtarzalny;

²² S.A.O. Thore, A critique of the theory of the consumption function, Institut Universitaire cTEtudes Europeenncs de Turin, Turyn 1956, s. 17-21, 71-74, za: A. Niezgoda, P. Zmyślony, Popyt..., op. cit., s. 54. ²⁵ W.W. Gaworecki, Turystyka, op. cit., s. 182.